Consultation outcome

2003 UNESCO Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage - Berrskrif gweythresek: Kernewek

Updated 12 April 2025

Berrskrif gweythresek

Ni a vynn an fastheans a’n Akord 2003 dhe dhalleth keskows dres oll an RU a-dro dh’agan ertach gonisogethel – an lien gwerin, performyans, usyow ha kreftow yw rann vras a’n honanieth, gooth ha kesklenans a gemenethow dres an RU – ha fatel withyn ni war-barth an ertach gonisogethel antavadow ma, a vydh henwys genen ni avel ‘ertach bew’.

An kussulyans ma re formyas rann a’n dalleth a’n keskows a-dro dhe ertach bew y’n RU ha ni re oberas yn klos gans an Governansow Digresennys rag agria an gorthyp ma.

Ertach bew yw ranndir ledan a gomprehend lies ranndir polici dyffrans ma na vydh yn fenowgh gorthyp unn-braster-rag-oll, mes ni a wra nesa an rolyow gwara ha gweythresans ledanna a’n Akord gans an pennrewlys a vos selys war gemeneth, dalghus, revronsek hag ygor.

Agan nesans dres oll re beu fogella war an hewulennow a selya an rolyow gwara ha ni re akordyas nebes poyntow alhwedhek a-dro dhe’n porpos:

• An rolyow gwara a wra skoodhya an konvedhes hag aswon a ertach bew y’n RU der argerdh ‘niverans stock’, ha gweres sevel warneth ha skoodhya keskowsow difresyans y’n termyn a dheu.

• Ny wra an skwirys rag komprehendyans dos gans breus bri, arvarnans po klassheans a styr, les, po neb metrek haval.

• An prowyow a gomprehendyans y’n rolyow gwara a wra yn gwirhaval varya rag pub tra ha kemeneth, mes a wra komprehendya martesen warneth vrassa, aswonans, keffrys ha chonsyow rag keskolm ha kesoberans brassa.

• An rolyow gwara a vydh daswriansek hag y fydh galowyow ygor yn fenowgh rag kemenethow dhe submyttya aga ertach bew. Nyns yns toul-mappya, kovskrif po kovadh a ertach bew y’n RU ha nyns yw towlys aga bos godhoniador po argh.

• Ny styr yn awtomatek komprehendyans a dra y’n rolyow gwara bos charj po ambos dyworth neb kowethyans, korf po governans dhe skoodhya yn syth an dra na.

• An rolyow gwara yw argerdh a-bervedh yw diblans a’n rolyow synsys gans UNESCO.

Ni a wra pesya mires orth skrif an Akord rag an styrans unverhes a ertach gonisogethel antavadow po ertach bew, ha ni yn kettermyn owth aswon bos an styr (martesen a-borpos) ygor dhe styryansow. Mes ny wren ni usya geryow kepar ha ‘hengovek’, ‘kevos’, ‘gwiryon’ po ‘ertach’ pan styryn pyth yw po pyth nag yw ertach bew po pyth a dal bos gorrys y’n rolyow gwara.

Ni a wra gwitha dhe’n savla kemerys gans an Akord ha ny wren kemeres submyttyansow yn unnik rag kryjyansow ordenys ha systemow a gryjyans yn tien, mes ni a wra wolkomma submyttyansow a braktisyansow gonisogethel kelmys dhe gryjyans. Ni a wra wolkomma submyttyansow a dhevnydh yeth avel mayn, hag y hwren skoodhya lies yeth leel, teythyek gans treylyans (keffrys hag oberi diwyethek yn Kembrek ow sewya edhommow laghel), mes ny wren ni komprehendya yethow aga honan y’n rol wara.

Skwirys

Yth esa skoodhyans krev yn gorthybow an sondyans dhe’n skwirys profys gans moy ages tri kwarter a’n worthyboryon owth aga skoodhya. Yn unn notya kampollow ha profyansow, ni re withas an skwirys profys, junya dew war-barth rag hewulennow ha keworra tri moy rag kavos moy klerder.

• Res yw bos praktisys lemmyn. Dhe vos konsiderys rag an rolyow gwara res yw bos kemeneth vew dhe’n dra neb a syns an skians po gallos a’n dra dhe vos gwrys, ha’n gallos a bassya an dra dhe henedhow devedhek. Submyttyansow a dal provia derivadow a-dro dhe hewulder an dra hedhyw hag y’n termyn a-dheu, hag a’s tevydh an gallos a dhiskwedhes mar kwra an gemeneth neb usi ow submyttya an dra prederi y vos yn peryll, r.e. yth yw yn peryll a verwel heb chanj meur a nivel a dreuskaryans hedhyw.

• Y hyll dos dyworth py le pynag ha bos dyworth py prys pynag, mes res yw dhodho komprehendya kedhlow a-dro dhe’n istori ha treuskaryans a-ji dhe’n gemeneth ma. Nyns yw res bos oos lyha dhe’n dra po bos passyes a-hys niver lyha a brysyow hag y hyll dos dyworth py le pynag ha py person pynag.

• Res yw bos an praktis bew y honan. Y tal submyttyans dhe’n rolyow gwara komprehendya kedhlow a-dro dhe’n elvennow kelmys a’n dra mars yw a vri, mes ny yll an dra a ertach bew bos marnas an toulys dhodho, maynys, gwiskow, stoffow h.e. na bos ynwedh an diwedh, eskorrans, gwrians po sewyans.

• Res yw bos kesson gans skwiryow gwiryow-den owth eksistya, akordys yn keswlasek. Rag ensampel, gans gwiryow tus erel a dhyghtyans heb disfaverans ha dyghtyans ekwal, privetter, rydhses a breder ha menegyans, ha gwari rann yn bewnans kowethasek ha gonisogethel.

• Res yw bos dhodho bodh rydh, kyns ha derivys dyworth an gemeneth. Res yw dhe’n submyttyans provia dustuni re agrias an gemeneth ow praktisya dhe’n dra a ertach bew ow pos submyttys dhe’n rolyow gwara.

• Res yw bos pub prow kenwerthel dyworth an dra ertach bew, rag prow kynsa a’n gemeneth.

Koden a ethegow

Ynwedh, ni a glewas efander a gampollow ha profyansow gans kolm dhe skwirys erel, mes yth esa fowt a geskordyans po sel heb ragvreus rag arvarna tra erbynn an skwirys, ytho yn le, ni re gevernyas koden a ethegow.

An goden a ethegow yw rag kemenethow usi ow submyttya dhe brederi, hag a yll bos a-weres rag derivas keskowsow devedhek a-dro dhe difresyasns, mes ny vydh rann a’n skwirys rag komprehendyans y’n rolyow gwara.

• Y tal gordhya enevales, natur, ha’n kerghynnedh.

• Y tal gordhya framweythyow laghel kenedhlek owth eksistya hag avonsya yagh posedhek, sewena ha sawder rag aga honan ha tus erel.

• Y tal drehevel kres, revrons, kesklenans kowethasek ha komprehendyans, ha goheles disfaverans a-ji dh’aga fraktisyans(ow) a ertach bew aga honan, kemenethow ledanna, ha pan usi ow kesoberi gans praktisyoryon ertach bew erel.

Klassow

An keskowsow alhwedhek y’n desten ma a gomprehendyas kavos mantolans yntra gwitha an klassow UNESCO rag esyans a gesoberans, ha gul dhe’n klassow ha geryow mar dhe les ha mar hedhadow dell o possybyl rag kettesten an RU.

Ni a wra gwitha an pymp klass UNESCO ha keworra dew moy a-dro dhe ‘Sportys ha Gwariow’ ha Praktisyow Keginieth.’ Ni a wra ynwedh dashenwel ha sempelhe geryow an klassow, y’ga mysk keworra kampollow diblans dhe Dir ha Kryjyans.

• Lavarow war Anow Ertach bew kelmys dhe’n ger kewsys ha keskomunyans diverbel yw devnydhys rag konveya skians, briow kowethasek ha gonisogethel ha kov kevrennys. Ensamplow a allsa komprehendya henlavarow, dysmygow, kanow, rimyow methrin po drolla.

• Artow Performya Ertach bew kelmys dhe berformyans hag awenekter densys. Ensamplow a allsa komprehendya praktisyansow ilowek dyffrans, dons, po drama.

• Praktisyansow Kowethasek Ertach bew hag yw menowgh kevrennys ha praktisys gans bagas. Ensamplow a allsa komprehendya usyow kalender po sesonel, golyow, solempnyansow po devosow.

• Natur, Tir ha Spyrysoleth Ertach bew kelmys dhe’n kerghynnedh ha kryjyans. Ensamplow a allsa komprehendya teknegow drehevel, systemow dyghtya-tir, skians a-dro dhe enevales, plansow hag ekologiethow.

• Kreftow Ertach bew kelmys dhe’n sleyneth, skians ha gwruthyl taklow, po dre dhorn po gans toulys gweresek. Ensamplow a allsa komprehendya praktisyansow komparek a wians, kervya prenn, priweyth, govweyth, po menweyth.

• Sportow ha Gwariow Ertach bew kelmys dhe wariow, kesstrifow po aktivitys gans edhom a strivyans fisegel ha/po sleyneth. Ensamplow a allsa komprehendya darvosow sportek po gwariow didhan.

• Praktisyansow Keginieth Ertach bew kelmys dhe’n darbar ha konsumyans a voos ha diwes. Ensamplow a allsa komprehendya gul nebes boos komparek po kevrenna boos ha diwes yn kowethasek.

Nessa kammow

Ni a wra dyllo pella kedhlow ha gidyans a-dro dhe fatel yllir submyttya dhe’n rolyow gwara pan wren ni ygeri an galow rag submyttyansow diwettha y’n vledhen ma.