Crynodeb gweithredol (Executive summary)
Published 22 November 2023
© Crown copyright 2023
This publication is licensed under the terms of the Open Government Licence v3.0 except where otherwise stated. To view this licence, visit nationalarchives.gov.uk/doc/open-government-licence/version/3 or write to the Information Policy Team, The National Archives, Kew, London TW9 4DU, or email: psi@nationalarchives.gov.uk.
Where we have identified any third party copyright information you will need to obtain permission from the copyright holders concerned.
This publication is available at https://www.gov.uk/government/consultations/uk-national-radon-action-plan-second-edition-draft/crynodeb-gweithredol
Nwy ymbelydrol di-liw, diarogl yw radon a ffurfir gan ddadfeiliad ymbelydrol wraniwm a thoriwm sy’n ffurfio yn naturiol mewn creigiau a phriddoedd, ac y gallai eu canfod hefyd mewn rhai deunyddiau adeiladu a dŵr. Radon yw’r ffynhonnell unigol fwyaf o ddod i gysylltiad ag ymbelydredd mewn cartrefi a gweithleoedd i boblogaeth y DU. Mae’n bresennol yn yr holl aer mewn lleoliadau dan do ac yn yr awyr agored ac, ar ôl ysmygu tybaco, mae’n un o brif achosion canser yr ysgyfaint.
Mae gan y Deyrnas Unedig fwy na phedwar degawd o brofiad o nodweddu a rheoli radon mewn cartrefi a gweithleoedd. Gan ddefnyddio’r ddealltwriaeth wyddonol hon, sy’n cael ei llywio gan dystiolaeth, ymchwil, canllawiau a phrofiad ymarferol o fewn y DU a chyrff rhyngwladol, mae ystod y sefyllfaoedd y mae poblogaeth y DU yn dod i gysylltiad â radon ynddyn nhw wedi’i bennu. Yn ogystal â hyn, datblygwyd ffyrdd effeithiol a pharhaol o leihau ac atal dod i gysylltiad â radon.
Mewn un ddogfen, mae’r adroddiad hwn yn cyflwyno’r elfennau presennol o reoli radon sy’n rhan o’r strategaeth radon genedlaethol a’r cynllun gweithredu ar radon cenedlaethol. Mae’n bodloni gofynion sy’n ymwneud â radon yn Rheoliadau Ioneiddio (Safonau Diogelwch Sylfaenol) (Darpariaethau Amrywiol) 2018 (SI 2018/482) ac mae’n disodli Cynllun Gweithredu Cenedlaethol cyntaf y DU ar Radon a gyhoeddwyd yn 2018.
Mae’r adroddiad yn disgrifio: priodweddau radon a’i risgiau i iechyd; ei ddosbarthiad yn y DU a llwybrau dod i gysylltiad ag ef; sut mae dod i gysylltiad â radon yn cael ei asesu a’i reoli mewn cartrefi, gweithleoedd, adeiladau newydd, cyflenwadau dŵr a deunyddiau adeiladu; a’r dulliau o gyfathrebu gyda’r grwpiau o bobl yr effeithir arnynt. Mae’r adroddiad yn adolygu blaengynllun gweithredu’r Cynllun Gweithredu ar Radon Cenedlaethol cyntaf ac yn nodi pynciau newydd i’w hystyried.
Paratowyd yr adroddiad hwn gan gynrychiolwyr o adrannau ac asiantaethau llywodraeth y DU a chyda mewnbwn gan randdeiliaid. Mae’r adroddiad yn destun ymgynghoriad agored.
Bydd Cynllun Gweithredu ar Radon Cenedlaethol y DU yn cael ei ddiweddaru o leiaf bob pum mlynedd.