Niniejsza ulotka zawiera informacje na temat kolonoskopii, w przypadku, gdy po zastosowaniu zestawu do badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego prowadzonych przez krajową służbę zdrowia (NHS) będą konieczne dalsze badania.

1. Dlaczego NHS oferuje kolonoskopię? 

Kolonoskopia może pomóc w wykryciu polipów i nowotworów jelita grubego, ponieważ mogą one rozwijać się bez objawów.  

Polipy to niewielkie narośle na wyściółce jelita grubego. Większość polipów jest nieszkodliwa, ale niektóre z nich są bardziej podatne na przerodzenie się w nowotwór. Rak jelita grubego to choroba nowotworowa, która występuje we wszystkich odcinkach jelita grubego. Obejmuje to okrężnicę i odbytnicę.  

Oferujemy kolonoskopię w przypadku, gdy w próbce kału wykryjemy obecność określonej ilości krwi. Polipy i nowotwory jelita grubego czasami krwawią, ale nie zawsze jest to widoczne dla pacjenta. Większość osób nie będzie cierpieć na raka jelita grubego, ale przeprowadzenie kolonoskopii pomoże nam sprawdzić przyczynę pojawienia się krwi.  

W przypadku występowania polipów, zazwyczaj będzie można je usunąć podczas kolonoskopii. Może to znacznie zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka jelita grubego.  Jeśli wystąpią jakiekolwiek oznaki raka jelita grubego, to być może będziemy w stanie zaoferować leczenie. Wczesne wykrycie raka jelita grubego może zwiększyć prawdopodobieństwo, że leczenie będzie skuteczne.

Jelito grube składa się z okrężnicy i odbytnicy. 

Jelito grube jest częścią układu pokarmowego. Pobiera ono składniki odżywcze i wodę, a pozostałość przekształca w stolec. 

2. Kolonoskopia 

Kolonoskopia to badanie polegające na sprawdzeniu wnętrza jelita pod kątem polipów i chorób nowotworowych jelita grubego. Pomaga również potwierdzić, czy u pacjenta występuje inne schorzenie jelit niż rak jelita grubego.  

Badanie to jest wykonywane przez specjalnie przeszkolonego pracownika klinicznego zwanego kolonoskopistą.  

Kolonoskopista wprowadzi pacjentowi do odbytu cienką, elastyczną rurkę z małą kamerą. Nazywamy to kolonoskopem. Może to być odczuwalne, ale większość pacjentów nie odczuwa tego jako bolesne. Kamera w kolonoskopie pokaże wnętrze jelita na ekranie.

Kolonoskopista przegląda obrazy wyświetlane na ekranie z wnętrza jelita grubego. 

Kolonoskopia trwa zazwyczaj od 30 do 45 minut. Cała wizyta może trwać około dwóch godzin. 

3. Wizyty 

Pierwsza wizyta, która się odbędzie, będzie miała na celu omówienie kolonoskopii. Jest to tzw. wizyta ze specjalistą ds. badań przesiewowych (Specialist Screening Practitioner, SSP). Specjalista:  

• omówi wyniki badań przesiewowych;  

• opisze, na czym polega badanie kolonoskopowe;  

• wyjaśni ewentualne zagrożenia i korzyści badania;  

• omówi dostępne opcje, które zwiększą komfort pacjenta;  

• odpowie na wszelkie pytania.  

Specjalista sprawdzi, czy badanie kolonoskopowe jest odpowiednie w danym przypadku. Specjalista zapyta o ewentualne schorzenia i przyjmowane leki. Niektóre osoby nie mogą poddać się kolonoskopii. Specjalista oceni, czy zamiast tego odpowiednia może okazać się wirtualna kolonoskopia zwana kolonografią TK (Colonography, CTC). Badanie to wykorzystuje promieniowanie RTG do sprawdzenia zdrowia jelit. Więcej informacji o odbyciu badania TK (more about having a CTC scan) jest dostępnych na stronie GOV.UK.  

Osoby, które są wystarczająco zdrowe, aby móc odbyć kolonoskopię, będą mogły same zdecydować, czy chcą poddać się temu zabiegowi. W razie pozytywnej decyzji, badanie zazwyczaj odbywa się w szpitalu. Powinno to nastąpić w ciągu 2 tygodni od pierwszej wizyty.  

Należy poinformować specjalistę o wszelkich dodatkowych potrzebach jakie się ma. Na przykład podczas wizyty może być potrzebna pomoc innej osoby, takiej jak opiekun lub tłumacz.  

Można poprosić o kolonoskopistę płci męskiej lub żeńskiej. Postaramy się dostosować do indywidualnych upodobań pacjentów, ale nie zawsze będzie to możliwe.

Wykres przedstawiający schemat wizyt w ramach badań przesiewowych jelita grubego 

4. Przed kolonoskopią 

Na wizycie u specjalisty ds. badań przesiewowych zostaną przedstawione pewne instrukcje. Pomogą one przygotować się do badania kolonoskopowego.  

Jelita muszą być opróżnione przed zabiegiem. Prosimy o dokładne przestrzeganie tych instrukcji. Mogą one obejmować:  

• co należy jeść i pić w dniach poprzedzających kolonoskopię;  

• kiedy należy przestać jeść i pić;  

• podanie saszetek ze środkami przeczyszczającymi do wypicia lub informacji o tym, jak je zdobyć;  

• informacje o tym jak i kiedy trzeba przyjmować środki przeczyszczające.  

Środki przeczyszczające sprawią, że częstotliwość chodzenia do toalety się zwiększy, co pomoże opróżnić jelita. Najczęściej odbywa się to dzień przed zabiegiem, a czasami w dniu zabiegu.  

Podczas kolonoskopii pacjent zazwyczaj pozostaje przytomny. Można wybrać:  

• leki przeciwbólowe;  

• gaz rozweselający;  

• sedację - lek podawany przez małą rurkę (kaniulę) w ręce.  

Niektóre szpitale mogą nie oferować wszystkich tych opcji. 

5. W trakcie kolonoskopii 

Badanie kolonoskopowe zostanie przeprowadzone na oddziale endoskopii.   

W dniu zabiegu pielęgniarka lub specjalista wyjaśni, co będzie się działo i jakie są możliwe zagrożenia. Pacjent będzie poproszony o podpisanie formularza wyrażającego zgodę na zabieg. Ma to na celu potwierdzenie, że pacjent rozumie ryzyko i zgadza się na zabieg.  

W przypadku wyrażenia zgody pacjent zostanie poproszony o przebranie się w fartuch szpitalny. Podczas zabiegu pacjent jest okryty. Fartuch rozpina się z tyłu.  

Różne opcje uśmierzania bólu powinny być udostępnione.  

Pacjent następnie będzie proszony o ułożenie się na boku z kolanami lekko zgiętymi do góry.  

Rurka zostanie wprowadzona do odbytu i następnie naprowadzona do górnej części jelita grubego. Rurka łatwo się zgina, dzięki czemu może przejść przez krzywizny jelita.  

Kolonoskopista delikatnie wpompuje wodę lub gaz (dwutlenek węgla). Otwiera to prześwit jelita i zwiększa widoczność. Czasami można poczuć potrzebę wypróżnienia się, ale jelito grube powinno być już puste, więc nie należy się tym martwić. Uczucie lekkiego wzdęcia jest normalne.  

Mogą wystąpić skurcze żołądka. Badanie kolonoskopowe może być nieprzyjemne, ale nie powinno być bolesne. Należy powiadomić kolonoskopistę jeśli odczuwa się ból. Osoba przeprowadzająca badanie może odpowiednio się dostosować, aby zapewnić większy komfort.  

Kolonoskopista może usunąć polipy w jelitach lub pobrać niewielką próbkę tkanki w celu dokładniejszego zbadania jej pod mikroskopem. Nazywamy to biopsją. Jeśli zajdzie taka potrzeba, nie będzie to odczuwalne ponieważ jelita grube nie są unerwione. 

6. Po odbyciu kolonoskopii 

Pacjent przejdzie do strefy pozabiegowej, aby odpocząć. Pielęgniarki będą monitorować stan pacjenta do czasu, aż będzie gotowy do powrotu do domu. Pacjent zostanie poinformowany, czy podczas badania kolonoskopowego usunięto polipy lub pobrano biopsję.  

Może również zajść potrzeba:  

• poproszenie kogoś o zabranie nas do domu, ponieważ można odczuwać senność, zwłaszcza jeśli zastosowano sedację;  

• wypoczynku, dlatego warto wziąć dzień wolny od pracy lub innych zobowiązań.  

Po kolonoskopii mogą wystąpić wzdęcia lub skurcze żołądka. Zwykle trwa to tylko od 2 do 3 godzin.  

Jeśli zostanie zastosowana sedacja, należy:  

• mieć przy sobie odpowiedzialną osobę dorosłą przez co najmniej 12 godzin;  

•  zaniechać prowadzenia pojazdów, spożywania alkoholu lub obsługiwania maszyn przez dobę.  

Przez kilka dni może występować krew w stolcu lub krwawienie z odbytu. Tego typu objawy są częste. Jeśli objawy nie ustąpią w ciągu 2 dni, należy umówić się na wizytę z lekarzem pierwszego kontaktu (GP).  

Należy zadzwonić pod numer 111 lub do szpitala, w którym wykonano kolonoskopię w przypadku:  

• obfitego krwawienia z odbytu;  

• krwawienia, które nie ustąpi lub nasili się;  

• silnego bólu brzucha lub bólu, który się nasila;  

• gorączki, uczucia gorąca lub dreszczy. 

7. Możliwe ryzyko powiązane z kolonoskopią  

W bardzo rzadkich przypadkach kolonoskopia może przeoczyć raka lub polip, który może później przekształcić się w chorobę nowotworową. Jest to bardziej prawdopodobne, jeśli:  

• jelita nie są całkowicie opróżnione;  

• trudno jest przesuwać kamerę po jelitach.  

W przypadku wystąpienia objawów raka jelita grubego należy skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu. Należy to zrobić, nawet jeśli niedawno przeszło się badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego. Więcej informacji o objawach raka jelita grubego (more about bowel cancer symptoms) jest dostępnych na stronie NHS.UK.  

W rzadkich przypadkach podczas badania kolonoskopowego mogą wystąpić powikłania, jeśli u pacjenta:  

• wystąpi reakcja na sedację;  

• dojdzie do obfitego krwawienia po kolonoskopii;  

• dojdzie do perforacji jelita grubego (małego rozdarcia lub dziurki).  

Mniej więcej 1 na 2500 osób, które poddały się kolonoskopii, wymaga transfuzji krwi.  

Perforacje jelita grubego występują w około 1 na 1700 badań kolonoskopowych. W takim przypadku, aby to naprawić, może być konieczna operacja. Zależy to od rozmiaru i położenia perforacji. Niektóre z nich nie wymagają leczenia chirurgicznego.  

W rzadkich wypadkach powikłania zdrowotne poniesione na skutek kolonoskopii mogą spowodować śmierć. Kolonoskopiści są wysoce wyszkoleni i jest to bardzo mało prawdopodobne.  

Statystyki te są jedynie wytycznymi dla ogólnej grupy ludności. Specjalista ds. badań przesiewowych doradzi, jakie jest indywidualne ryzyko dla pacjenta. Będzie to zależeć od wieku i stanu zdrowia. 

8. Wyniki kolonoskopii  

Wyniki mogą być dostępne tego samego dnia lub po kilku tygodniach. Kopia wyników będzie również wysłana do lekarza pierwszego kontaktu.  

Istnieją cztery główne kategorie wyników:  

• wynik w normie;  

• znaleziono polipy - nie ma potrzeby dalszego monitorowania;  

• znalezione polipy - konieczne jest dalsze monitorowanie;  

• rak jelita grubego.  

Czasami wykrywamy inne schorzenia jelit. Podczas tej samej kolonoskopii można wykryć polipy lub raka jelita grubego oraz inne choroby jelit. 

8.1 Wynik w normie  

Wynik taki otrzymuje około 11 na 100 osób.  

Oznacza on:  

• nie znaleziono żadnych polipów, i  

• nie stwierdzono oznak innych schorzeń jelita grubego.  

W przypadku osób w wieku poniżej 75 lat zaproponujemy ponowne badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego za 2 lata. 

8.2 Znaleziono polipy - nie ma potrzeby dalszego monitorowania  

Wynik taki otrzymuje około 50 na 100 osób (połowa badanych).  

Oznacza on, że:  

• podczas kolonoskopii usunięto polipy, lub  

• pobrano próbkę komórek (biopsję) z jelita grubego do analizy.  

Po zbadaniu próbki dalsze leczenie ani kontrolne badanie kolonoskopowe nie są konieczne.  

W przypadku osób w wieku poniżej 75 lat zaproponujemy ponowne badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego za 2 lata. 

8.3 Znalezione polipy - konieczne jest dalsze monitorowanie  

Wynik taki otrzymuje około 11 na 100 osób.  

Oznacza to, że znaleźliśmy rodzaj polipa o wysokim stopniu zagrożenia. Istnie większe prawdopodobieństwo, że może on przekształcić się w raka jelita grubego.  

Czasami polipy są zbyt trudne do usunięcia podczas kolonoskopii. W takim przypadku może być konieczna kolejna specjalistyczna kolonoskopia lub interwencja chirurgiczna.  

W następstwie tego będziemy oferować bardziej regularne kolonoskopie w przyszłości. Ma to na celu sprawdzenie zdrowotności jelit i wykrycie nowych polipów. 

8.4 Rak jelita grubego 

Wynik taki otrzymuje około 7 - 10 na 100 osób.  

Jeżeli stwierdzimy raka jelita grubego, pacjent spotka się ze specjalistą ds. nowotworów w celu omówienia opcji leczenia i wsparcia.  

Większość osób (około 9 na 10) z rakiem jelita grubego w najwcześniejszym stadium jest skutecznie uleczona.  

Osoby z zaawansowanym rakiem jelita grubego mogą napotkać trudności w leczeniu, a ich wyleczenie może okazać się niemożliwe. 

8.5 Inne schorzenia jelita grubego  

Czasami kolonoskopia nie wykrywa polipów ani raka jelita, ale wykrywa inne schorzenia jelit, takie jak:  

• guzki krwawnicze (piles)  

• Choroba Leśniowskiego i Crohna (Crohn’s disease)  

• choroba uchyłkowa jelit albo zapalenie uchyłków (diverticular disease or diverticulitis)  

• wrzodziejące zapalenie jelita grubego (ulcerative colitis).  

Wynik taki otrzymuje około 18 na 100 osób.  

Więcej informacji o tych schorzeniach jest dostępnych na stronie NHS.UK. W przypadku stwierdzenia objawów innych schorzeń jelit, lekarz pierwszego kontaktu wyjaśni, co to oznacza i jakie będą dalsze kroki. Pacjent może wymagać leczenia lub monitorowania poza programem badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego.

Wykres przedstawiający wyniki dla każdych 100 osób poddanych kolonoskopii 

9. Dodatkowe informacje i wsparcie  

Porady na temat badania koloskopowego można uzyskać dzwoniąc na naszą bezpłatną infolinię pod numerem 0800 707 60 60. Osoby mające problemy ze słuchem lub mową mogą skorzystać z usługi Relay UK (usługi komunikacji tekstowej), aby się z nami skontaktować. Należy wybrać numer 18001, a następnie 0800 707 60 60 w swoim telefonie tekstowym lub skorzystać z aplikacji Relay UK.  

Niniejsze informacje dostępne są w innym formatach, w tym w wersji łatwej do zrozumienia (easy read) oraz w innych językach. Aby poprosić o te informacje w innym formacie, należy zadzwonić pod numer 0300 311 22 33 lub wysłać e-mail na adres england.contactus@nhs.net.    

Można również:  

• porozmawiać ze swoim z lekarzem pierwszego kontaktu (GP);  

• znaleźć więcej informacji na temat badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego na stronie NHS.UK    

• zapoznać się z informacjami na temat programów przesiewowych NHS dla osób transpłciowych i niebinarnych.  

Osoby w wieku 75 lat lub starsze nadal mogą brać udział w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego co 2 lata, ale nie otrzymają na to zaproszenia. Można zadzwonić na infolinię pod numerem 0800 707 60 60, aby poprosić o domowy zestaw do badania.   

Aby zaprosić pacjenta na badanie w odpowiednim czasie, korzystamy z danych osobowych pochodzących z jego dokumentacji NHS. Te informacje pomagają nam usprawnić nasze programy badań przesiewowych i zapewnić wysokojakościową opiekę. Więcej informacji na temat tego, jak korzystamy z danych pacjenta i je chronimy.    

Informacje o tym jak wystąpić z programu badań przesiewowych.