Guidance

Criminal exploitation of children and vulnerable adults: county lines (Welsh accessible version)

Updated 20 October 2023

This was published under the 2016 to 2019 May Conservative government

Ar gyfer pwy mae’r canllawiau hyn?

Mae camfanteisio troseddol ar blant, pobl ifanc ac oedolion agored i niwed ar gyfer cyflenwi cyffuriau, a chludo’r arian a’r arfau cysylltiedig, yn cael effaith ddinistriol ar ddioddefwyr, teuluoedd a chymunedau lleol ond yn aml nid yw’n cael ei gydnabod gan y rhai sydd yn y sefyllfa orau i’w weld. Bwriad y canllawiau hyn yw esbonio natur y niwed hwn er mwyn galluogi ymarferwyr i adnabod ei arwyddion ac ymateb yn briodol fel bod dioddefwyr a dioddefwyr posibl yn cael yr amddiffyniad a’r cymorth sydd eu hangen arnynt.

Mae’r canllawiau hyn wedi’u hanelu’n bennaf at staff rheng flaen yng Nghymru a Lloegr sy’n gweithio gyda phlant, pobl ifanc ac oedolion agored i niwed. Mae hyn yn cynnwys gweithwyr proffesiynol sy’n gweithio mewn:

• addysg;
• iechyd;
• gofal cymdeithasol i oedolion, gofal cymdeithasol i blant a chymorth cynnar/cymorth i deuluoedd;
• tai;
• y system budd-daliadau;
• plismona;
• carchardai, y gwasanaeth prawf a chyfiawnder ieuenctid;
• partneriaethau aml-asiantaeth; a
• sefydliadau partner cysylltiedig, er enghraifft yn y sector gwirfoddol.

Gall yr arwyddion a’r gwendidau sy’n gysylltiedig â chamfanteisio llinellau cyffuriau fod yn wahanol i wahanol weithwyr proffesiynol a bydd prosesau diogelu yn amrywio yn dibynnu ar gyd-destunau lleol. Fodd bynnag, bwriedir i’r wybodaeth a ddarperir yma fod yn ddefnyddiol i bawb. Mae’r ddogfen hon yn darparu dolenni i adnoddau eraill i gynorthwyo gweithwyr proffesiynol i ystyried yn fanylach sut mae’r canllawiau hyn yn berthnasol i’w rôl a’u cyfrifoldebau. Gall hefyd fod yn ddefnyddiol i ofalwyr, rhieni ac eraill yn y gymuned, er nad nhw yw’r brif gynulleidfa.

Nid yw’r canllawiau hyn yn ceisio darparu gwybodaeth am y mater llinellau cyffuriau cyfan nac ymateb Llywodraeth y DU.

Fe’i lluniwyd gan y Swyddfa Gartref mewn cydweithrediad ag adrannau eraill y llywodraeth, Llywodraeth Cymru, asiantaethau statudol a phartneriaid yn y sector gwirfoddol.

Darperir nifer o astudiaethau achos go iawn i ddangos rhai o’r ffyrdd y gall camfanteisio ddigwydd ac mae gweithwyr proffesiynol wedi nodi dioddefwyr ac i ddangos rhai o’r arferion da wrth ymateb.

Beth yw camfanteisio llinellau cyffuriau?

Mae “llinellau cyffuriau” yn ffurf dreisgar a chamfanteisiol ar ddosbarthu cyffuriau. Nodwedd gyffredin o linellau cyffuriau yw camfanteisio ar blant, pobl ifanc ac oedolion agored i niwed sy’n cael eu cyfarwyddo i ddosbarthu a/neu storio cyffuriau, ac arian neu arfau cysylltiedig, i ddelwyr neu ddefnyddwyr cyffuriau, yn lleol neu mewn siroedd eraill.

Mae Llywodraeth y DU yn diffinio llinellau cyffuriau fel hyn:

“Mae llinellau cyffuriau yn derm a ddefnyddir i ddisgrifio gangiau a rhwydweithiau troseddol trefnedig sy’n ymwneud ag allforio cyffuriau anghyfreithlon i un neu fwy o ardaloedd mewnforio yn y DU, gan ddefnyddio llinellau ffôn symudol pwrpasol neu fath arall o “linell ddelio”. Maen nhw’n debygol o gamfanteisio ar blant ac oedolion agored i niwed i symud a storio’r cyffuriau a’r arian a byddan nhw’n aml yn defnyddio gorfodaeth, brawychu, trais (gan gynnwys trais rhywiol) ac arfau.” (Strategaeth Trais Difrifol)

Er nad yw dioddefwyr llinellau cyffuriau wedi’u cyfyngu i’r rhai dan 18 oed, lle mae plentyn yn dioddef camfanteisio, fe’i disgrifir yn aml fel camfanteisio troseddol ar blant.

Mae Llywodraeth y DU yn diffinio camfanteisio troseddol ar blant fel hyn:

“Mae camfanteisio troseddol ar blant yn gyffredin mewn llinellau cyffuriau ac mae’n digwydd pan fo unigolyn neu grŵp yn manteisio ar anghydbwysedd pŵer i orfodi, rheoli, trin neu dwyllo plentyn neu berson ifanc o dan 18 oed. Mae’n bosibl bod y dioddefwr wedi cael dioddef camfanteisio troseddol hyd yn oed os yw’r gweithgaredd yn ymddangos yn gydsyniol. Nid yw camfanteisio troseddol ar blant bob amser yn cynnwys cyswllt corfforol; gall hefyd ddigwydd trwy ddefnyddio technoleg.” (Strategaeth Trais Difrifol)

Mae camfanteisio troseddol ar blant yn ehangach na llinellau cyffuriau yn unig ac mae’n cynnwys, er enghraifft, plant sy’n cael eu gorfodi i weithio ar ffermydd canabis neu i gyflawni lladrad. Fodd bynnag, bydd llawer o nodweddion camfanteisio llinellau cyffuriau yn bresennol mewn mathau eraill o gamfanteisio troseddol ar blant. Yn yr un modd, gall dioddefwyr llinellau cyffuriau hefyd brofi mathau eraill o gamfanteisio, megis rhywiol, yn ogystal â throseddol.

Mathau a dulliau o gamfanteisio

Gall unigolion neu grwpiau o unrhyw rywedd neu genedligrwydd ddefnyddio llinellau cyffuriau a gall ymddangos yn ansoffistigedig neu’n drefnus. Fe’i nodweddir gan ryw fath o anghydbwysedd pŵer, y mae cyflawnwyr yn ei ddefnyddio i orfodi, gorfodi, paratoi a/neu ddenu dioddefwyr i weithgarwch llinellau cyffuriau. Gallant ddefnyddio sawl dull i wneud hynny, megis:

• cynnig cyfnewid – cario cyffuriau yn gyfnewid am rywbeth, megis arian, dillad, cyffuriau, statws, amddiffyniad neu gyfeillgarwch canfyddedig, ymdeimlad o berthyn neu hunaniaeth, neu anwyldeb;
• trais corfforol neu fygythiadau o drais – a ddefnyddir i ddychryn a chosbi dioddefwyr a’u teuluoedd a gall gynnwys arfau, gan gynnwys cyllyll ac arfau tanio;
• cipio neu herwgipio – weithiau mae dioddefwyr yn cael eu symud a’u cadw mewn lleoliad oddi cartref;
• cam-drin emosiynol neu reolaeth orfodol seicolegol – trwy drin, bygwth, rheoli neu fonitro symudiadau’r dioddefwr;
• cam-drin a chamfanteisio rhywiol – gall pob rhywedd brofi hyn;
• blacmel – trwy orfodi dioddefwyr i gyflawni trosedd fel y gallant ei ddal drostynt a bygwth adrodd amdano os nad ydynt yn cydymffurfio;
• y defnydd o gyfryngau cymdeithasol, apiau negeseua, safleoedd chwarae gemau a llwyfannau ar-lein eraill – gan gynnwys gwefannau marchnadle a setiau teledu clyfar i dargedu a chyfathrebu â dioddefwyr. Mae’r dulliau hyn yn cael eu defnyddio gan gamfanteiswyr i feithrin perthnasoedd dibynadwy ar-lein ar gam, neu i bostio hysbysebion swyddi twyllodrus sy’n ymddangos yn gyfreithlon, neu i ddioddefwyr seibr-goesen er mwyn euparatoi, eu caethiwo a’u gorfodi i weithgarwch llinellau cyffuriau;
• “cogio” (a elwir hefyd yn “goresgyniad cartref dan orfodaeth”) – tacteg a ddefnyddir gan droseddwyr, yn nodweddiadol delwyr cyffuriau, i gymryd drosodd cartrefi unigolion agored i niwed, megis y rhai sy’n gadael gofal neu’r rhai â phroblemau ynghylch dibyniaeth, iechyd corfforol neu feddyliol, a defnyddio’r eiddo fel canolfan ar gyfer gweithgarwch troseddol. Mae hyn yn nodwedd gyffredin o fodel busnes llinellau cyffuriau a gall ddigwydd mewn amrywiaeth o leoliadau megis eiddo rhentu a phreifat, llety myfyrwyr, carchardai, ac eiddo masnachol;
• cuddio mewnol dan orfodaeth (a elwir hefyd yn “plygio”) – yr arfer lle mae plentyn neu oedolyn agored i niwed yn cael ei reoli neu ei orfodi i guddio cyffuriau yn fewnol fel dull cludo i osgoi canfod. Mae cyffuriau neu gardiau sim fel arfer yn cael eu cuddio o fewn condom neu becynnau tebyg a’u gosod i mewn i dwll corfforol (rectwm neu fagina) gan ddefnyddio iraid, neu eu llyncu;
• caethiwed dyled – math o gaethiwo pan fo dioddefwr mewn dyled i’w camfanteiswyr ac yn cael ei orfodi i ad-dalu ei ddyled, naill ai’n ariannol neu drwy ddull arall megis cludo cyffuriau. Gall y sawl sy’n camfanteisio feithrin perthynas amhriodol â’r dioddefwr trwy ddarparu arian neu nwyddau i ddechrau y bydd yn rhaid i’r dioddefwr eu talu’n ôl. Gall y camfanteisiwr hefyd gynhyrchu dyled yn fwriadol, er enghraifft trwy ladrad cyffuriau neu arian parod ym meddiant y dioddefwr er mwyn cribddeilio arian oddi wrth deuluoedd neu i sicrhau y bydd y dioddefwr yn parhau i gyflawni tasgau ar ei ran. Gall y ddyled hefyd gael ei hetifeddu oddi wrth rieni a brodyr a chwiorydd; a
• camfanteisio ariannol – gall camfanteisio ariannol fod ar sawl ffurf. Yn y cyd-destun hwn, rydym yn defnyddio’r term i ddisgrifio camfanteisio sy’n digwydd at ddiben gwyngalchu arian. Dyma pan fydd troseddwyr yn targedu plant ac oedolion sy’n wynebu risg ac yn manteisio ar anghydbwysedd pŵer i’w gorfodi, eu rheoli, eu trin, neu eu twyllo i hwyluso’r broses o symud arian anghyfreithlon. Gall hyn gynnwys arian parod corfforol a/neu daliadau trwy gynhyrchion ariannol, megis cyfrifon banc a chryptoarian.

Astudiaeth achos (Heddlu Trafnidiaeth Prydeinig)

Fe wnaeth Heddlu Trafnidiaeth Prydeinig nodi plentyn mewn gorsaf drenau oedd yn osgoi dod i sylw’r heddlu. Ffurfiwyd seiliau i stopio a chwilio a darganfuwyd bod y plentyn wedi bod ar goll ers nifer o ddyddiau. Roedd ganddo ddau ffôn symudol a rhywfaint o Vaseline gyda swm mawr wedi'i dynnu allan ohono, yn ogystal â rhywfaint o arian parod. Yn ddiweddarach dywedodd y plentyn wrth swyddogion fod pelen o gyffuriau a oedd wedi'i lapio mewn tâp wedi'i rhoi yn ei anws. Aethpwyd â'r plentyn i'r ysbyty a bu angen llawdriniaeth i atgyweirio'r difrod mewnol. Disgrifiodd y plentyn ei fod yn duiddef camfanteisio a’i fygwth i ddelio â chyffuriau mewn tref farchnad a bod bygythiadau wedi’u gwneud i’w deulu, gan achosi iddo deimlo’n gaeth i barhau. Cynigiwyd gwasanaeth achub i'r plentyn a chefnogaeth barhaus gan fudiad yn y sector gwirfoddol. Mae gwasanaethau plant ac asiantaethau eraill yn yr awdurdod lleol wedi cefnogi’r teulu cyfan drwy’r fframwaith amddiffyn plant. Mae’r ymchwiliad i gamfanteisio ar y plentyn hwn wedi arwain at gyhuddo a remandio nifer o oedolion a phlant pellach a nodwyd a oedd hefyd yn dioddef camfanteisio.

Pwy sy’n agored i gamfanteisio llinellau cyffuriau?

Gallai unrhyw blentyn, person ifanc neu oedolyn agored i niwed ddioddef camfanteisio llinellau cyffuriau wrth i gamfanteiswyr barhau i addasu pwy maent yn eu targedu er mwyn osgoi cael eu canfod.

• Oedran: Pobl ifanc 15-17 oed yw’r rhan fwyaf o’r bobl sy’n agored i niwed sy’n ymwneud â llinellau cyffuriau ond mae’n hysbys hefyd bod plant oed ysgol gynradd ac oedolion yn cael eu targedu (Canolfan Cydgysylltu Llinellau Cyffuriau Cenedlaethol).
• Rhyw/rhywedd: gellir camfanteisio ar bobl o bob rhywedd. Gall menywod a merched ddioddef camfanteisio i gyflawni rolau gwahanol a gallant brofi mathau eraill o niwed ar yr un pryd ac felly nid ydynt yn aml yn cael eu nodi’n ddigonol fel dioddefwyr camfanteisio troseddol – ni ddylai gweithwyr proffesiynol wneud rhagdybiaethau wrth weithio gyda merch neu fenyw ifanc am yr ymyriad sydd ei angen.
• Ethnigrwydd: mae pobl o bob ethnigrwydd a chenedligrwydd yn cael eu targedu ac mae demograffeg dioddefwyr camfanteisio yn amrywio ar draws Cymru a Lloegr. Mewn rhai ardaloedd, mae gor-gynrychiolaeth o bobl o grwpiau ethnig du a chymysg, tra bod dioddefwyr yn wyn yn bennaf mewn ardaloedd eraill.
• Lleoliad: mae llinellau cyffuriau yn gyffredin ar lefel genedlaethol, mewn ardaloedd gwledig a threfol, ac er y gallant gynnwys symud cyffuriau ar draws ffiniau sirol o un ardal yn y DU i’r llall, mae rhai llinellau’n cyflenwi’r farchnad gyffuriau yn lleol, o fewn yr un dref, dinas. neu’r sir y maent yn tarddu ohoni. Gall meithrin perthynas amhriodol rhwng llinellau cyffuriau ddigwydd mewn amrywiaeth o leoliadau, gan gynnwys mewn cartrefi, mannau cyhoeddus, ysgolion a phrifysgolion, carchardai a sefydliadau troseddwyr ifanc yn ogystal ag ar-lein.

Mae rhai o’r ffactorau a all wneud person yn fwy agored i niwed yn cynnwys:

• cysylltu â’r system cyfiawnder troseddol – hyd yn oed ar gyfer mân droseddau nad ydynt yn ymddangos yn gysylltiedig â llinellau cyffuriau;
• gall bod â phrofiad o esgeulustod, cam-drin corfforol, cam-drin/camfanteisio rhywiol neu ddiffyg amgylchedd cartref diogel/sefydlog, nawr neu yn y gorffennol (gan gynnwys cam-drin domestig, rhiant yn camddefnyddio sylweddau neu gyfranogiad troseddol rhieni) – trawma, gan gynnwys profiadau niweidiol yn ystod plentyndod, gael effaith negyddol ar allu unigolyn i ddatblygu perthnasoedd y gellir ymddiried ynddynt neu gael mynediad at wasanaethau cymorth;
• ynysu cymdeithasol neu anawsterau cymdeithasol – gall diffyg rhwydwaith cymorth olygu bod rhywun yn llai abl i gael cymorth;
• bregusrwydd economaidd – gall cynigion o feddiannau materol neu arian i ddioddefwyr neu eu teulu gael eu derbyn yn haws oherwydd teimlad o anghenraid a diffyg dewisiadau ariannol cyfreithlon;
• digartrefedd neu statws llety ansicr – mae diffyg amgylchedd diogel i ddarparu diogelwch a phreifatrwydd;
• cysylltiadau â phobl eraill mewn gangiau – mae rhai unigolion yn cael eu targedu trwy deulu neu ffrindiau sydd eisoes yn ymwneud â gweithgarwch troseddol eu hunain ac weithiau mae dyled cyffuriau sy’n ddyledus ganddynt yn cael ei throsglwyddo i gyfoedion neu aelodau o’r teulu;
• bod ag anabledd corfforol neu anabledd dysgu, neu fod yn niwroddargyfeiriol – mae’n bosibl y bydd dioddefwyr yn llai abl i gydnabod eu bod yndioddef camfanteisio, neu’n llai abl i’w gyfathrebu neu i gael cymorth;
• bod â phroblemau iechyd meddwl – gall camfanteisio dargedu lles emosiynol gwael neu hunan-barch isel;
• bod â phroblemau camddefnyddio sylweddau – weithiau rhoddir sylweddau i ddioddefwyr yn lle taliad;
• bod mewn gofal neu’n gadael gofal – gall y cyd-destun y tu ôl i pam mae person yn cael ei ddwyn i ofal wneud person yn fwy agored i niwed ynddo’i hun, tra gall y rhai mewn llety lled-annibynnol/annibynnol, sydd wedi’u lleoli y tu allan i’r ardal neu’n gadael gofal gael llai o fynediad at rwydweithiau cymorth;
• cael eu gwahardd o addysg brif ffrwd, a/neu ddisgybl mewn darpariaeth amgen megis uned cyfeirio disgyblion – gall ffactorau sy’n dylanwadu ar waharddiad plentyn awgrymu ei fod yn agored i gamfanteisio, tra’n ymddieithrio o weithgarwch ystyrlon a gall cyfoedion greu teimladau o ddifreinio ac, i’r rhai sydd ag amserlen lai neu nad ydynt yn mynychu’r ysgol o gwbl, gall amser a dreulir heb oruchwyliaeth gynnig cyfleoedd i gamfanteisio arnynt; a
• statws mewnfudo ansicr – er enghraifft, gall fod gan blant ar eu pen eu hunain sy’n ceisio lloches a ffoaduriaid nifer o ffactorau bregusrwydd a all gynyddu eu hamlygiad i gamfanteisio, gan gynnwys ynysu cymdeithasol/diwylliannol wrth gyrraedd y wlad ac o bosibl gysylltiadau â throseddau trefnedig o’u taith.

Mae’n bwysig cofio nad yw ffactorau risg fel y rhain byth yn achosi camfanteisio ar berson agored i niwed i weithgarwch llinellau cyffuriau; yn hytrach, maent yn arwain at anghydbwysedd pŵer y mae cyflawnwyr yn aml yn ceisio ei gamddefnyddio.

At hynny, mae achosion wedi’u cofnodi o gamfanteisio ar unigolion heb unrhyw ffactorau risg hysbys ac nad oeddent yn hysbys i wasanaethau o’r blaen (y cyfeirir atynt weithiau fel “crwyn glân” gan gamfanteiswyr), gan eu bod yn cael eu hystyried yn llai tebygol o ddenu sylw gan awdurdodau.

Arwyddion i wylio amdanynt

Ni ddylai gweithwyr proffesiynol ddisgwyl i ddioddefwyr adrodd am eu camfanteisio oherwydd efallai na fyddant yn nodi neu’n gallu mynegi eu bod yndioddef camfanteisio. Gallent hefyd fod yn rhy ofnus i ddweud wrth weithwyr proffesiynol beth sy’n digwydd rhag ofn dial gan eu camfanteisiwr.

Fodd bynnag, mae eu camfanteisio trwy linellau cyffuriau yn aml yn gadael arwyddion. Dylid trafod unrhyw newidiadau sydyn yn ffordd o fyw person gyda nhw.

Mae rhai arwyddion posibl o gamfanteisio llinellau cyffuriau yn cynnwys, ond heb fod yn gyfyngedig i:

Ymddygiadau

• mynd ar goll o’r ysgol neu gartref, amharodrwydd i egluro ble maen nhw a/neu gael eu canfod mewn ardaloedd nad oes ganddynt unrhyw gysylltiadau amlwg â nhw (y tu allan i’r ardal);
• gwaharddiad(au) o’r ysgol a/neu ostyngiad sylweddol mewn presenoldeb, canlyniadau neu berfformiad ysgol;
• hunan-niweidio neu newidiadau sylweddol mewn lles emosiynol, personoliaeth neu ymddygiad;
• ymddygiad gwrthgymdeithasol neu ymwneud â throseddau eraill; a
• defnyddio bratiaith yn ymwneud â chyffuriau a llinellau cyffuriau (gweler adnoddau pellach).

Meddiannau

• caffael arian, dillad neu ffonau symudol heb esboniad;
• derbyn gormod o negeseuon testun/galwadau ffôn a/neu gael cardiau sim neu setiau llaw lluosog – gallai hwn fod yn ‘ffôn llosgwr’, yn aml yn fodel hŷn sy’n defnyddio cerdyn sim heb ei gofrestru, ond gall hefyd fod yn ffôn clyfar sy’n gallu defnyddio apiau seiliedig ar y we heb rif ffôn;
• cario neu storio arfau;
• camddefnyddio sylweddau neu feddu ar gyffuriau neu offer cyffuriau megis nodwyddau wedi’u taflu, cloriannau, bagiau selio bach neu gling ffilm;
• meddu ar docynnau trên ar gyfer teithiau trên anarferol; a
• meddu ar sach deithio neu fag y maent yn gaeth iawn iddo neu na fyddant yn ei roi i lawr.

Perthnasoedd

• perthnasoedd ag unigolion neu grwpiau rheoli/hŷn; a
• ynysu oddi wrth gyfoedion arferol neu rwydweithiau cymdeithasol.

Golwg

• amheuaeth o anafiadau ymosodiad corfforol/ anesboniadwy – mae’r rhain yn dueddol o fod yn anafiadau gweladwy ond mân sy’n cael eu rhoi fel bygythiad, megis llosgiadau sigaréts neu friwiau bach, ond gallant hefyd fod yn anafiadau mwy difrifol sy’n bygwth bywyd llawer, megis clwyfau trywanu.

Mae arwyddion i wylio amdanynt ar-lein yn cynnwys:

• treulio mwy o amser neu gyfnodau anarferol o ormodol o amser ar-lein ddydd a nos;
• meithrin perthnasoedd amhriodol ar-lein neu ymddangos yn bryderus neu’n gyfrinachol am eu gweithgareddau ar-lein a gyda phwy y maent yn cyfathrebu;
• rhannu gwybodaeth bersonol yn annisgwyl neu’n ormodol ar-lein, megis enw llawn, cyfeiriad, neu rif ffôn;
• profi bwlio, aflonyddu neu fygythiadau ar-lein; a
• derbyn neu anfon arian, anrhegion neu docynnau chwarae gemau/darnau arian at rywun ar-lein.

Mae arwyddion o eiddo sydd wedi’i gogio’n cynnwys:

• presenoldeb unigolion anghyfarwydd yn mynd a dod o’r eiddo bob amser neu gynnydd mewn gweithgarwch ffob allwedd;
• cynnydd mewn traffig traed neu loetran yn yr ardal o amgylch yr eiddo neu nwyddau cludfwyd ar oriau anarferol;
• cynnydd mewn lefelau sŵn ac aflonyddwch, gan gynnwys partïon hwyr y nos neu ddadleuon neu arwyddion eraill o ymddygiad gwrthgymdeithasol megis sbwriel o amgylch yr eiddo;
• difrod i’r eiddo, megis ffenestri neu ddrysau wedi torri; a
• bygythiadau neu frawychu tuag at breswylwyr neu gymdogion eraill.

Mae arwyddion cuddio mewnol dan orfodaeth yn cynnwys:

• gwrthod bwyta neu yfed;
• meddu ar ireidiau, condomau neu ddeunydd pacio tebyg;
• golwg anniben gyda dillad wedi’u staenio; a
• bod yn sâl yn gorfforol.

Mae arwyddion camfanteisio ariannol neu gaethiwed dyled yn cynnwys:

• derbyn symiau mawr o arian parod neu adneuon anesboniadwy mewn cyfrif banc;
• trafodion ariannol anarferol neu sy’n cael eu gwneud i wneud trafodion ariannol nad ydynt yn eu deall;
• diddordeb newydd mewn ennill arian;
• gofyn am arian neu ddwyn arian/eitemau i dalu dyled yn ôl; ac
• agor cyfrifon newydd gyda banciau neu gyfnewidfeydd crypto.

Beth i’w wneud os ydych yn pryderu

Diogelu

Mae angen ymateb diogelu ar unrhyw blentyn, person ifanc neu oedolyn agored i niwed y credwch y gallai fod mewn perygl o gael ei ecsbloetio â llinellau cyffuriau.

Mae’r canllawiau statudol Gweithio Gyda’n Gilydd i Ddiogelu Plant yn nodi’r hyn y mae angen i weithwyr proffesiynol a sefydliadau yn Lloegr ei wneud, yn unigol ac mewn partneriaeth ag asiantaethau eraill, i ddiogelu a hyrwyddo lles plant a phobl ifanc. Mae Gweithio Gyda’n Gilydd yn amlygu bod gan bawb sy’n gweithio gyda phlant gyfrifoldeb dros eu cadw’n ddiogel a bod gweithio amlasiantaethol a rhannu gwybodaeth yn hanfodol i sicrhau bod plant a theuluoedd yn cael y cymorth cywir ar yr amser cywir. Mae Gweithio Gyda’n Gilydd yn ei gwneud yn glir, ym mhob ymholiad lles a diogelu, y dylai ymarferwyr fabwysiadu dull sy’n canolbwyntio ar y plentyn er mwyn sicrhau bod buddiannau gorau’r plentyn yn cael eu hystyried bob amser.

Mae Gweithio Gyda’n Gilydd hefyd yn nodi rhagor o wybodaeth am y ddyletswydd gyfartal a rennir ar y tri phartner diogelu (yr awdurdod lleol, iechyd a’r heddlu) i wneud trefniadau i gydweithio i ddiogelu a hyrwyddo lles pob plentyn mewn ardal leol. Mae Gweithio Gyda’n Gilydd yn darparu rhagor o wybodaeth am y broses atgyfeirio ar gyfer adrodd am bryderon ynghylch diogelwch neu les plentyn a’r camau y dylai ymarferwyr eu cymryd wrth gydweithio i asesu a darparu gwasanaethau i blant a allai fod mewn angen, gan gynnwys y rhai sy’n dioddef niwed. Mae Gweithio Gyda’n Gilydd yn ei gwneud yn glir y dylai fod gan bob ardal leol brotocol lleol ar waith sy’n nodi sut y caiff achos ei reoli unwaith y caiff plentyn ei atgyfeirio i ofal cymdeithasol plant.

Os ydych yn credu bod person mewn perygl uniongyrchol o niwed:

Cysylltwch â’r heddlu. Ffoniwch 999 nawr.

Os nad yw person mewn perygl uniongyrchol o niwed:

Dilynwch eich canllawiau diogelu lleol a sicrhewch fod y wybodaeth hon yn cael ei rhannu â gwasanaethau cymdeithasol awdurdodau lleol a’r heddlu. Ni ddylai cyfranogiad yr heddlu gael ei gyfyngu i achosion o risg uniongyrchol o niwed.

Y cam cyntaf fel arfer yw cysylltu â’ch arweinydd diogelu dynodedig yn eich sefydliad a ddylai gwblhau atgyfeiriad diogelu i’r awdurdod lleol sy’n gyfrifol am blentyn neu oedolyn agored i niwed. Os nad ydych yn gwybod pwy yw hwn, cyfeiriwch at eich rheolwr. Eich arweinydd diogelu dynodedig sy’n gyfrifol am gysylltu â gwasanaethau cymdeithasol eich awdurdod lleol, ond dylech wneud gwaith dilynol i sicrhau bod camau’n cael eu cymryd. Ni ddylech gymryd yn ganiataol y bydd cydweithiwr, neu weithiwr proffesiynol arall yn cymryd camau a allai fod yn hollbwysig i gadw person agored i niwed yn ddiogel.

Bydd gwasanaethau cymdeithasol eich awdurdod lleol wedyn yn ystyried ar y cyd ag asiantaethau partner diogelu a oes angen unrhyw gamau pellach i amddiffyn y person sy’n agored i niwed.

Os nad ydych yn fodlon ag ymateb yr awdurdod lleol, dylech fynd ar drywydd eich pryderon drwy drafod y rhain gyda’ch arweinydd diogelu neu eu huwchgyfeirio drwy’r weithdrefn uwchgyfeirio leol.

Mae rhagor o wybodaeth am ddiogelu ar gael yn adran adnoddau pellach y canllawiau hyn.

Caethwasiaeth fodern a masnachu mewn pobl

Mae camfanteisio troseddol yn fath o gaethwasiaeth fodern ac oherwydd hynny, os ydych yn Ymatebwr Cyntaf dynodedig ar gyfer y Mecanwaith Atgyfeirio Cenedlaethol (NRM), rhaid i chi hefyd atgyfeirio unrhyw blentyn rydych yn amau ei fod yn ddioddefwr posibl caethwasiaeth fodern i’r NRM gan ddefnyddio’r ffurflen atgyfeirio ar-lein. Mewn achosion sy’n ymwneud ag oedolion rhaid i chi eu hatgyfeirio lle maent yn rhoi cydsyniad ar sail penderfyniad cytbwys i chi wneud hynny. Lle nad yw oedolyn yn cydsynio, mae gan Ymatebwyr Cyntaf statudol ‘Ddyletswydd i Hysbysu’ y Swyddfa Gartref o hyd eu bod wedi dod ar draws dioddefwr posibl. Ym mhob achos, dylai Ymatebwyr Cyntaf ystyried a yw’n briodol hefyd atgyfeirio’r dioddefwr posibl sy’n oedolyn i wasanaethau diogelu oedolion awdurdodau lleol. Mae’r NRM yn fframwaith ar gyfer nodi dioddefwyr posibl caethwasiaeth fodern a sicrhau eu bod yn cael y cymorth priodol. Dylai unrhyw atgyfeiriad ddigwydd ar ôl i gamau diogelu priodol gael eu cymryd ac yng ngoleuni unrhyw drafodaethau amlasiantaeth gofynnol. Os nad ydych yn Ymatebwr Cyntaf dynodedig ar gyfer yr NRM dylech weithio gydag Ymatebwr Cyntaf dynodedig a all wneud atgyfeiriad o’r fath lle bernir bod hynny’n briodol.

Yn dilyn atgyfeiriad, bydd penderfynwr Awdurdod Cymwys yn ystyried yr achos ac yn gwneud penderfyniad Seiliau Rhesymol. Mae’r trothwy Seiliau Rhesymol yn un gwrthrychol. Rhaid i’r penderfynwr gytuno â’r datganiad bod “sail resymol dros gredu bod person yn ddioddefwr caethwasiaeth fodern (masnachu mewn pobl neu gaethwasiaeth, caethwasanaeth, neu lafur dan orfod neu orfodol)”. Dylai penderfynwr ystyried yr holl wybodaeth sydd ar gael, gan gynnwys adroddiad y dioddefwr ac unrhyw wybodaeth berthnasol arall sy’n ei gefnogi neu’n ei danseilio, ond dylai hefyd ystyried a yw’n rhesymol, o dan amgylchiadau’r achos, i ddisgwyl i dystiolaeth ategol neu gwybodaeth gadarnhau fod ar gael. Felly, pan wneir atgyfeiriad, dylai’r ymatebwr cyntaf ystyried pa dystiolaeth ategol neu wybodaeth gadarnhau y gellir ei darparu i gefnogi penderfyniad.

Dylai sefydliadau yng Nghymru ddilyn Llwybr Diogelu Caethwasiaeth Fodern Cymru.

Mae dioddefwyr caethwasiaeth fodern hefyd yn cael amddiffyniad statudol ar gyfer troseddau penodol o dan Adran 45 o Ddeddf Caethwasiaeth Fodern 2015.

Ceir rhagor o wybodaeth am yr NRM, gan gynnwys prosesau atgyfeirio a gwneud penderfyniadau ar gyfer oedolion a phlant, y cymorth sydd ar gael ac amddiffyniad Adran 45 yn adran adnoddau pellach y canllawiau hyn.

Yn y ddalfa

Os amheuir bod unigolyn yn y ddalfa wedi profi camfanteisio, rhaid i swyddogion heddlu ddefnyddio eu trefniadau diogelu lleol i ymateb i bryderon diogelwch a lles. Gall cael eich arestio fod yn foment allweddol y gellir ei chyrraedd ac felly dylid defnyddio dull amlasiantaeth cydgysylltiedig i atal camfanteisio pellach.

Ceir gwybodaeth ychwanegol am gyfrifoldebau tuag at blant yn y ddalfa yn adran adnoddau pellach y canllaw hwn.

Cuddio mewnol dan orfodaeth

Mae’n bosibl y bydd dioddefwr sydd wedi’i orfodi i guddio cyffuriau’n fewnol wedi dioddef niwed corfforol difrifol o ganlyniad i fewnosod neu dynnu eitemau dan orfod ac felly efallai y bydd angen triniaeth feddygol ar unwaith. Yn ogystal, efallai y bydd angen cymorth parhaus arnynt i fynd i’r afael â’u hanghenion emosiynol a seicolegol.

Mae gwybodaeth ychwanegol am gyfrifoldebau lle mae amheuaeth o guddio mewnol dan orfod, gan gynnwys ar chwiliadau personol, i’w gweld yn adran adnoddau pellach y canllaw hwn.

Caethiwed dyled a chamfanteisio ariannol

Mae ymateb i gaethiwed dyled a chamfanteisio ariannol yn gymhleth. Gall atafaelu arian neu gyffuriau greu dyled yn anfwriadol y byddant yn cael eu gorfodi i’w thalu ac mae cefnogi ymdrechion i wneud taliadau yn annhebygol o arwain at ddileu dyledion. Mae’n bwysig felly bod gweithwyr proffesiynol yn darparu cefnogaeth a deialog agored i drafod risgiau gyda dioddefwyr, gan gynnwys i’w teuluoedd, ac ystyried cynlluniau diogelwch ac ymyriadau amharu i dorri’r cylch camfanteisio.

Ceir canllawiau ychwanegol yn adran adnoddau pellach y ddogfen hon.

Amharu

Mae targedu ac amharu ar gyflawnwyr camfanteisio ar linellau cyffuriau yn rhan annatod o amddiffyn dioddefwyr. Yn yr un modd, gall adrodd am bryderon diogelu gefnogi gweithgarwch ac ymchwiliadau i amharu.

Mae amrywiaeth o droseddau cyffuriau, caethwasiaeth fodern, arfau, trais a rhywiol y gellir eu cyhuddo yn erbyn cyflawnwyr llinellau cyffuriau fesul achos.

Mae hefyd amrywiaeth o orchmynion sifil y gellir gwneud cais amdanynt i amharu ar gyflawnwyr, gan gynnwys ond heb fod yn gyfyngedig i: Gorchmynion Risg Caethwasiaeth a Masnachu Pobl a Gorchmynion Atal Caethwasiaeth a Masnachu Pobl; Gwaharddebau Sifil Ymddygiad Gwrthgymdeithasol; a Gorchmynion Cyfyngu ar Delathrebu Delio mewn Cyffuriau. Mae offer anstatudol hefyd ar gael megis Hysbysiadau Rhybuddio Herwgydio Plant (CAWNS).

Cogio

Mewn achosion o gogio, gall yr heddlu, awdurdodau lleol a chymdeithasau tai gymryd camau i droi’r troseddwyr allan a chefnogi’r dioddefwr i adennill rheolaeth ar eu heiddo trwy gymhwyso gorchmynion sifil megis Gorchmynion Cau a Hysbysiadau Diogelu Cymunedol y gellir eu defnyddio i gau i lawr eiddo sy’n cael ei ddefnyddio ar gyfer gweithgareddau troseddol. Dylech ystyried sut y bydd defnyddio unrhyw orchymyn yn effeithio ar ddiogelwch y dioddefwr.

Ceir gwybodaeth ychwanegol am offer a thactegau amharu yn adran adnoddau pellach y canllaw hwn.

Astudiaeth achos (Heddlu Gogledd Cymru)

Arestiwyd plentyn oedd ar goll gan Heddlu Gogledd Cymru gyda nifer o lapiadau o gyffuriau Dosbarth A a ffôn symudol personol yn ei feddiant. Er iddo wrthod darparu tystiolaeth ar unrhyw adeg yn ystod yr ymchwiliad ac nad oedd yn gweld ei hun fel dioddefwr, asesodd swyddogion fod y plentyn, ar ôl pwyso a mesur, yn ddioddefwr ac nad oedd yn aros am benderfyniad ar sail bendant NRM cyn cymryd mesurau diogelu a dod â’r achos troseddau cyffuriau yn ei erbyn i ben. Lansiwyd ymchwiliad cymhleth a arweiniwyd gan dystiolaeth a fu’n cydweithio ag amrywiaeth o bartneriaid gan gynnwys awdurdodau lleol a’r gwasanaeth prawf, ac a ddefnyddiodd linellau ymholi megis lawrlwythiadau ffôn, data galwadau, cudd-wybodaeth carchardai, gwybodaeth ffynhonnell agored, Adnabod Rhifau Cerbydau yn Awtomatig a data systemau archebu tacsis. Nododd y dystiolaeth nifer o droseddwyr a oedd yn ymwneud â chyfarwyddo’r plentyn i drin cyffuriau ac arian parod a’i gludo i leoliadau gwahanol. O ganlyniad, ac er nad oedd y dioddefwr yn rhan o’r ymchwiliad, sicrhawyd saith euogfarn am fasnachu mewn pobl a chwech am gynllwynio i gyflenwi heroin a chocên, gyda dedfrydau o hyd at ddeng mlynedd. Hefyd cyhoeddwyd tri Gorchymyn Atal Caethwasiaeth a Masnachu Pobl, un Gorchymyn Risg Caethwasiaeth a Masnachu Pobl a dau Orchymyn Atal.

Ffyrdd o weithio

Rhoi’r dioddefwr yn gyntaf

Wrth weithio gydag unigolyn yr amheuir ei fod yn dioddef camfanteisio gan linellau cyffuriau, gall eu gweithgarwch ymddangos yn gydsyniol, efallai na fyddant yn cydnabod eu bod yn dioddef camfanteisio a gall y gwahaniaeth rhwng y dioddefwr a’r troseddwr ymddangos yn aneglur. Gall hyn fod yn wir yn arbennig ar gyfer y rhai sy’n pontio i fyd oedolion.

Fodd bynnag, nid yw unigolion sydd wedi cael eu meithrin yn bwrpasol a’u camfanteisio i fyd gweithgarwch troseddol wedi dewis o’u gwirfodd i gymryd rhan, ni allant gydsynio i ddioddef camfanteisio ac felly dylent gael eu gweld yn ddioddefwyr yn gyntaf ac yn bennaf.

Mae hefyd yn bwysig cydnabod eu bod yn debygol o fod wedi cael profiadau trawmatig y gallent fod wedi dechrau eu normaleiddio. Dylech ystyried ymatebion o safbwynt sy’n ystyriol o drawma a defnyddio dull sy’n rhoi’r plentyn, y person ifanc neu’r oedolyn agored i niwed yn gyntaf, gan gynnwys eu cynnwys yn y broses ddiogelu a thrafod y camau nesaf gyda nhw i feithrin eu hymddiriedaeth.

Astudiaeth achos (Catch22)

Mae Jack (nid ei enw iawn) yn 18 oed ac wedi cael ei feithrin i grŵp llinellau cyffuriau yn 13 oed. Byddai’n aml yn cael ei anfon filltiroedd lawer o’i gartref am ddyddiau ar y tro, gan aros yng nghyfeiriadau pobl anhysbys i werthu cyffuriau. Ar un o'r achlysuron hyn, taflodd Jack y cyffuriau yr oedd yn eu cario ychydig cyn cael ei arestio. Yna daeth yn ddioddefwr caethiwed dyled a gorfodwyd ef i weithio i dalu ei ddyled. Pan ffodd person ifanc arall o'r gang, gorfodwyd Jack naill ai i ddod o hyd i'r person ifanc hwn neu i dalu ei ddyled hefyd. Pan wrthododd Jack ddatgelu lleoliad y person ifanc arall, fe wnaeth y criw herwgipio ac arteithio Jack. O'r diwedd aeth at yr heddlu a rhoddwyd mesurau amddiffyn tyst ar waith.

Atgyfeiriwyd Jack at Catch22, elusen a ariennir gan y Swyddfa Gartref i ddarparu cymorth arbenigol i ddioddefwyr llinellau cyffuriau. Derbyniodd Jack gymorth hir a dwys. Mae ymyriadau wedi cynnwys: cymorth iechyd meddwl i helpu i reoli trawma, magu hyder, cymorth tai, ysgrifennu CV a chymorth cyflogadwyedd, a chymorth gan fentor profiad byw. Mae Jack wedi gallu cydnabod ei orffennol a deall ei fod wedi dioddef camfanteisio. Mae wedi dangos diddordeb brwd mewn rhannu ei stori ac un diwrnod mae’n dyheu am fod yn fentor ei hun.

Deall y risgiau

Wrth weithio gyda dioddefwr a amheuir o linellau cyffuriau, defnyddiwch chwilfrydedd proffesiynol, cadwch log o weithgarwch a chadwch unrhyw dystiolaeth sy’n ymwneud â’r camfanteisio, gan gynnwys eitemau megis tocynnau trên a derbynebau o’r tu allan i’r ardal, yn ogystal â negeseuon, delweddau neu fideos ar-lein. Defnyddiwch eiliadau cyraeddadwy i gysylltu â’r person agored i niwed a cheisio mewnbwn o wahanol safbwyntiau proffesiynol i adeiladu darlun o’r stori gyfan.

Partneriaethau a gwaith amlasiantaeth

Mae cydweithio effeithiol a rhannu gwybodaeth rhwng asiantaethau yn hanfodol i amddiffyn dioddefwyr ac amharu ar droseddwyr. Mae’n bwysig felly darparu cymaint o wybodaeth â phosibl fel rhan o’r broses atgyfeirio diogelu. Bydd hyn yn caniatáu i unrhyw asesiad ystyried yr holl dystiolaeth sydd ar gael i fynd i’r afael â niwed.

Os ydych yn ymwybodol y gallai dioddefwr posibl fod wedi dod o/teithio i ardal arall fel rhan o’i gysylltiad â llinellau cyffuriau, dylech gynnwys y wybodaeth hon i alluogi cyswllt rhwng asiantaethau diogelu yn y gwahanol ardaloedd. Fodd bynnag, cofiwch nad yw’r teithio traws-sirol hwn yn angenrheidiol – lle mae gennych bryderon am gamfanteisio troseddol ar gyfer cyflenwi cyffuriau yn lleol, bydd angen diogelu dioddefwyr yn yr un ffordd. Yn yr un modd, ni ddylai absenoldeb llinell ffôn ar gyfer cyflenwi’r cyffuriau eich atal rhag gwneud atgyfeiriad diogelu gan y gellir cynnal gweithgarwch llinellau cyffuriau ar-lein. Ni ddylai’r math o dechnoleg a ddefnyddir benderfynu a gymerir camau i ddiogelu dioddefwyr.

Bydd rhannu gwybodaeth gyd-destunol arall yn rhagweithiol, megis asesiadau a gynhaliwyd, atgyfeiriadau am gymorth neu fesurau eraill sydd ar waith ar gyfer person agored i niwed yn helpu partneriaid i weithredu’n fwy effeithiol.

Dylech ddeall y trefniadau diogelu amlasiantaeth a’r grwpiau y gallwch adrodd gwybodaeth iddynt yn lleol a all alluogi’r cydweithio hwn, gan gynnwys ond heb fod yn gyfyngedig i: gyfarfodydd strategaeth amddiffyn plant, Canolfannau Diogelu Amlasiantaeth, paneli Camfanteisio ar Blant Amlasiantaeth (neu gyfwerth) , Partneriaethau Diogelwch Cymunedol, Partneriaethau Brwydro yn erbyn Cyffuriau, Trefniadau Amlasiantaeth ar gyfer Diogelu’r Cyhoedd.

Yn ogystal, byddwch yn ymwybodol o Unedau Lleihau Trais a gwasanaethau eraill a gomisiynir sydd ar gael yn lleol ac yn genedlaethol a ddarperir gan sectorau eraill a all ddarparu ymyriadau cymorth arbenigol i bobl agored i niwed sy’n peri pryder.

Dylid hefyd ystyried rhieni a theuluoedd yn bartneriaid diogelu. Gwrandewch ar eu pryderon o ddifrif a thrafodwch atebion gyda nhw oherwydd y gallent helpu ymarferwyr i nodi beth fydd yn gweithio orau i’w plentyn.

Adnoddau defnyddiol eraill

Llinellau sirol a Chamfanteisio Troseddol ar Blant

• Fideo Ymwybyddiaeth Llinellau Cyffuriau
• Canolfan Cydgysylltu Llinellau Cyffuriau Cenedlaethol, – fideo 10 munud a grëwyd mewn partneriaeth â Sketchups, yn trafod methodoleg llinellau cyffuriau a sut mae hyn yn effeithio ar blant, pobl ifanc ac oedolionagored i niwed, partneriaid, gorfodi’r gyfraith a chymdeithas.
• Cymdeithas y Plant, ymgyrch ymwybyddiaeth o ecsbloetio #LookCLoser – a ariennir gan y Swyddfa Gartref ac a gynhelir mewn partneriaeth â’r Ganolfan Cydgysylltu Llinellau Cyffuriau Cenedlaethol a Heddlu Trafnidiaeth Prydeinig, sy’n gofyn i bawb chwarae rôl wrth sylwi ar arwyddion llinellau cyffuriau a mathau eraill o camfanteisio ar blant a chymryd camau i sicrhau bod y plant hyn yn cael cymorth.
• Cymdeithas y Plant, pecyn cymorth Llinellau Cyffuriau a camfanteisio troseddol – pecyn cymorth ar gyfer cefnogi pobl ifanc sydd mewn perygl o gael eu masnachu neu sy’n cael eu masnachu at ddiben camfanteisio troseddol.

Cam-drin a chamfanteisio rhywiol

• Canolfan Arbenigedd ar Gam-drin Plant yn Rhywiol, Arwyddion a Dangosyddion: Templed ar gyfer nodi a chofnodi arwyddion o gam-drin plant yn rhywiol – i gefnogi gweithwyr proffesiynol ar draws ystod o sefydliadau ac asiantaethau i arsylwi, cofnodi a chyfathrebu’n systematig eu pryderon ynghylch cam-drin plant yn rhywiol sy’n bosibl.
• Canolfan Arbenigedd ar Gam-drin Plant yn Rhywiol, Canllaw Cyfathrebu â Phlant – canllaw i’r rhai sy’n gweithio gyda phlant sydd wedi neu a allai fod wedi cael eu cam- drin yn rhywiol.
• Canolfan Arbenigedd ar Gam-drin Plant yn Rhywiol, Helpu lleoliadau addysg i nodi ac ymateb i bryderon – tri adnodd wedi’u teilwra i helpu pob gweithiwr addysg proffesiynol pan fydd ganddynt bryderon ynghylch cam-drin plant yn rhywiol neu ymddygiad.
• NCA, Rhaglen Addysg CEOP – Diogelu plant a phobl ifanc rhag cam-drin plant yn rhywiol ar-lein trwy addysg.

Caethiwed dyled a chamfanteisio ariannol

• Cymdeithas y Plant, Caethiwed Dyled mewn Cyd-destun Camfanteisio Troseddol a Llinellau Cyffuriau – adnodd cymorth i weithwyr proffesiynol.
• NCA, Mulo arian - Asiantaeth Troseddau Cenedlaethol – cyngor NCA i bobl ifanc, rhieni a gweithwyr addysg proffesiynol ar fulo arian.

Cuddio mewnol dan orfodaeth

• GIG, Llinellau Cyffuriau: Cuddio Mewnol dan Orfodaeth) – dogfen sy’n cael ei darllen yn gyflym ar guddio mewnol.
• Coleg Plismona, Plant a Phobl Ifanc-(physical) – arfer proffesiynol awdurdodedig ar gyfer plismona ar chwiliadau agos a noeth o blant a phobl ifanc.

Diogelu

• Yr Adran Addysg, Cydweithio i ddiogelu plant – canllawiau statudol ar ddiogelu a hyrwyddo lles plant a phobl ifanc.
• Adrodd am Gam-drin Plant i’ch Cyngor Lleol – offeryn ar-lein sy’n cyfeirio at rif cyswllt gofal cymdeithasol plant yr awdurdod lleol perthnasol.
• Yr Adran Addysg, Cyngor ar rannu gwybodaeth i ymarferwyr diogelu – canllawiau ar rannu gwybodaeth i bobl sy’n darparu gwasanaethau diogelu i blant, pobl ifanc, rhieni a gofalwyr.

Caethwasiaeth fodern a masnachu mewn pobl

• Dylid gwneud atgyfeiriadau at yr NRM gan ddefnyddio’r ffurflen atgyfeirio ar-lein yma.
• Y Swyddfa Gartref, Caethwasiaeth Fodern: sut i adnabod a chefnogi dioddefwyr – canllawiau statudol ar gyfer Cymru a Lloegr, yn disgrifio’r arwyddion y gall rhywun fod yn ddioddefwr caethwasiaeth fodern, y cymorth sydd ar gael i ddioddefwyr, a’r broses ar gyfer penderfynu a yw rhywun yn ddioddefwr.

Amharu

• Y Swyddfa Gartref, Pecyn cymorth amharu ar gamfanteisio ar blant – tactegau amharu ar gyfer y rheini sy’n gweithio i ddiogelu plant a phobl ifanc o dan 18 oed rhag camfanteisio rhywiol a throseddol.

Ffyrdd o weithio

• Egwyddorion Ymarfer Amlasiantaeth ar gyfer ymateb i gamfanteisio ar blant a niwed all-deuluol – canllawiau anstatudol ar gyfer ardaloedd lleol, a ddatblygwyd gan y Rhaglen Gymorth Mynd i’r Afael â Chamfanteisio ar blant (TCE), a ariennir gan yr Adran Addysg ac a gefnogir gan y Swyddfa Gartref, yr Adran Iechyd a Gofal Cymdeithasol a’r Weinyddiaeth Gyfiawnder.
• Rhaglen ymchwil Diogelu Cyd-destunol – cyhoeddiadau ac adnoddau ymarfer a gynhyrchwyd gan y rhaglen ymchwil Diogelu Cyd-destunol.
• Y Swyddfa Gwella Iechyd a Gwahaniaethau, Diffiniad gweithredol o arfer sy’n ystyriol o drawma – canllawiau ar ymarfer sy’n ystyriol o drawma.

Iaith

• Cymdeithas y Plant, Canllaw Iaith Briodol Camfanteisio ar Blant) – canllawiau i weithwyr proffesiynol ar y defnydd priodol o iaith wrth drafod plant a’u profiad o gamfanteisio mewn ystod o gyd-destunau.
• Rhieni yn Erbyn Camfanteisio ar Blant, bratiaith llinellau cyffuriau – rhai geiriau/termau a ddefnyddir yn gyffredin wrth ddisgrifio gweithgaredd llinellau cyffuriau.

Yr heddlu a’r CPS

• Gwasanaeth Erlyn y Goron, canllawiau troseddau llinellau cyffuriau y CPS – mae’n nodi ymagwedd yr heddlu a’r CPS at droseddu llinellau cyffuriau, gan gynnwys diogelu pobl agored i niwed, ac ymchwilio ac erlyn troseddau.
• Y Swyddfa Gartref, Concordat ar blant yn y ddalfa – canllawiau statudol i heddluoedd ac awdurdodau lleol yn Lloegr ar eu cyfrifoldebau tuag at blant yn y ddalfa.
• Coleg Plismona, Risg ac ymchwiliadau cysylltiedig – arfer proffesiynol awdurdodedig ar gyfer plismona ar linellau cyffuriau a chamfanteisio troseddol ar blant.
• Coleg Plismona, Plant a Phobl Ifanc – ymarfer gweithwyr proffesiynol awdurdodedig ar gyfer plismona plant a phobl ifanc.
• Coleg Plismona, Oedolion mewn perygl – ymarfer gweithwyr proffesiynol awdurdodedig ar gyfer plismona oedolion mewn perygl.
• Rhaglen Gwybodaeth ac Ymarfer Plismona Bregusrwydd Genedlaethol, sbotolau ar gamfanteisio troseddol – dysgu ymarfer yr heddlu o ddau Adolygiad Achos Difrifol cyhoeddedig ynghylch diogelu plant sydd mewn perygl o gamfanteisio troseddol.

Addysg

• Yr Adran Addysg, Cadw plant yn ddiogel mewn addysg – canllawiau statudol i ysgolion a cholegau yn Lloegr ar y dyletswyddau cyfreithiol y mae’n rhaid eu dilyn i ddiogelu plant.

Iechyd

• Camfanteisio Llinellau Cyffuriau: cymhwyso Iechyd Pawb – adnodd i helpu gweithwyr iechyd proffesiynol i atal camfanteisio ar blant ac amddiffyn plant agored i niwed sydd wedi cael eu trin a’u gorfodi i droseddu.

Carchardai, y gwasanaeth prawf a chyfiawnder ieuenctid

• Y Weinyddiaeth Gyfiawnder, Camfanteisio Llinellau Cyffuriau: Canllawiau ymarfer ar gyfer Timau Troseddau Ieuenctid ac ymarferwyr rheng flaen – canllawiau ymarfer, sy’n darparu llwybrau atgyfeirio clir i’w dilyn a’u defnyddio fel templed arfer gorau, wrth ymateb i, a diogelu plant sy’n ymwneud â llinellau cyffuriau.
• HMPPS, Canllawiau caethwasiaeth fodern – canllawiau caethwasiaeth fodern i staff.

Llywodraeth leol

• Cymdeithas Llywodraeth Leol, Mynd i’r afael â chamfanteisio ar blant: pecyn adnoddau – canllawiau i gynghorwyr, yn amlinellu cyfrifoldebau awdurdodau lleol o ran camfanteisio troseddol a rhywiol ar blant.
• Cymdeithas Llywodraeth Leol, adnoddau LGA ar gaethwasiaeth fodern – ystod o ddogfennau canllaw a phecynnau cymorth i gefnogi cynghorau gyda’u gwaith ar gaethwasiaeth fodern.

Cymru

• Diogelu Cymru, Gweithdrefnau Diogelu Cymru – gweithdrefnau cenedlaethol Cymru sy’n manylu ar swyddogaethau a chyfrifoldebau hanfodol ymarferwyr i sicrhau eu bod yn diogelu plant ac oedolion sydd mewn perygl o gael eu cam-drin a’u hesgeuluso.
• Diogelu Cymru, Canllawiau Ymarfer Cymru Gyfan - Diogelu Plant rhag Camfanteisio Troseddol ar Blant – gwybodaeth ychwanegol am ddiogelu plant rhag camfanteisio troseddol ar blant. Dylid ei ddefnyddio ar y cyd â Gweithdrefnau Diogelu Cymru.
• Llywodraeth Cymru, Llwybr Diogelu Caethwasiaeth Fodern Cymru – mae’r llwybr yn disgrifio beth i’w wneud os byddwch yn dod ar draws dioddefwr posibl o gaethwasiaeth fodern.
• Llywodraeth Cymru, Rhannu gwybodaeth i ddiogelu pobl: taflen ffeithiau – crynodeb o’r hyn i’w ystyried wrth rannu gwybodaeth i ddiogelu pobl.
• Cymru sy’n Ystyriol o Drawma – fframwaith holl gymdeithas i gefnogi dull cydlynol a chyson o ddatblygu a gweithredu arfer sy’n ystyriol o drawma ledled Cymru.
• SchoolBeat.cymru – Rhaglen Ysgolion Heddlu Cymru.

Cymorth i ddioddefwyr

Gall gweithwyr proffesiynol atgyfeirio dioddefwyr a theuluoedd at y gwasanaethau cymorth arbenigol canlynol a ariennir gan y Swyddfa Gartref:

• Cymorth ac Achub Llinellau Cyffuriau Catch22 – gwasanaeth cymorth ac achub arbenigol yn Llundain, Gorllewin Canolbarth Lloegr, Glannau Mersi a Manceinion Fwyaf ar gyfer pobl ifanc hyd at 25 oed a’u teuluoedd sy’n dioddef camfanteisio troseddol trwy linellau cyffuriau.
• Missing People’s SafeCall – llinell gymorth a gwasanaeth cymorth cyfrinachol a dienw i bobl ifanc ac aelodau o’r teulu yng Nghymru a Lloegr y mae llinellau cyffuriau a chamfanteisio troseddol yn effeithio arnynt. Mae’r gwasanaeth hefyd yn darparu cymorth a chyngor cyfrinachol i weithwyr proffesiynol mewn perthynas â’u gwaith gyda pherson ifanc neu deulu sy’n dioddef camfanteisio. Ffoniwch neu tecstiwch 116000 am ddim, 9am i 11pm, 7 diwrnod yr wythnos.
• Barnardo’s – sy’n rhedeg y Gwasanaeth Gwarcheidiaeth Masnachu Plant Annibynnol (ICTGS) arbenigol mewn 17 o safleoedd yng Nghymru a Lloegr, gan ddarparu ffynhonnell annibynnol o gyngor ac eiriolaeth i blant sydd wedi’u masnachu a rhywun sy’n gallu siarad ar eu rhan. Darperir ICTGs yn ychwanegol at y cymorth statudol a ddarperir gan awdurdodau lleol i bob plentyn yn eu hardal.

Mae sefydliadau eraill sy’n cynnig rhagor o wybodaeth, cyngor neu gymorth uniongyrchol mewn rhai ardaloedd o’r sir yn cynnwys (nid yw hon yn rhestr gyflawn):

• Ymddiriedolaeth St Giles
• Cymdeithas y Plant
• NSPCC
• Parents Against Child Exploitation [Rhieni yn Erbyn Camfanteisio ar Blant]
• Railway Children [Plant y Rheilffordd]

Adrodd am bryder

• Yr Heddlu – ffoniwch 999 mewn argyfwng, ffoniwch 101 ar gyfer ymholiadau nad ydynt yn rhai brys.

• Heddlu Trafnidiaeth Prydeinig – tecstiwch 61016 neu defnyddiwch yr ap Railway Guardian.
• Crimestoppers – ffoniwch 0800 555 111 neu defnyddiwch y ffurflen ar-lein. Cyrchu gwasanaeth Fearless i’r rhai dan 18 oed hefyd drwy ddefnyddio’r ffurflen ar-lein hon.
• Action Fraud – ffoniwch 0300 123 2040 neu ewch i’r wefan.