Ymwadiad: Nid cyngor cyfreithiol yw hwn. Os oes angen help arnoch i wneud yn siŵr eich bod yn cydymffurfio â’r gyfraith, dylech siarad â chynghorydd cyfreithiol. 

1. Cyflwyniad 

Mae’r daflen hon yn esbonio cymhwysedd ystod o rolau ar draws y sector gofal cymdeithasol oedolion. Mae’n seiliedig ar ddisgrifiadau generig o’r rolau a’u cyfrifoldebau. Mae’r canllawiau hyn yn berthnasol p’un a yw’r unigolion yn cael eu talu neu’n ddi-dâl. 

Os yw eich sefydliad yn cyflogi pobl nad ydynt yn bodloni’r holl amodau a amlinellir yn y daflen hon, efallai y byddant yn gymwys ar gyfer gwiriad lefel wahanol. Bydd angen i chi gyfeirio at ein hofferyn cymhwysedd ac arweiniad ar-lein i wirio hyn. Os yw eich sefydliad yn cyflogi pobl mewn rolau gwahanol sy’n cyflawni dyletswyddau tebyg i’r rhai yn y daflen hon, dylech gyfeirio at ein canllawiau ar-lein, oherwydd gallent fod yn gymwys ar gyfer yr un lefel o wiriad. 

Gall unrhyw newidiadau yn rôl neu’r gweithgareddau y mae person yn eu cyflawni effeithio ar lefel y gwiriad sy’n berthnasol. Am ragor o wybodaeth, gweler ein canllawiau cymhwysedd ar ein gwefan yn https://www.gov.uk/government/collections/dbs-eligibility-guidance. 

Mae’r arweiniad hwn yn gymwys i Wiriadau Cofnod Troseddol yng Nghymru, Lloegr, Ynysoedd y Sianel ac Ynys Manaw. Mae gwybodaeth am wiriadau sydd ar gael yn yr Alban ar gael gan Disclosure Scotland. Mae gwybodaeth am wiriadau sydd ar gael yng Ngogledd Iwerddon ar gael gan Access NI. 

Rydym wedi defnyddio rhai senarios yn y daflen hon i’ch helpu i ddeall sut mae’r canllawiau’n gweithio’n ymarferol.

Rolau yn y sector gofal cymdeithasol oedolion

Dyma rai enghreifftiau o wahanol fathau o rolau gofal cymdeithasol oedolion y bydd y ddogfen hon yn ymdrin â hwy:

• Gweithwyr gofal iechyd proffesiynol

• Gweithwyr gofal

• Rhannu cartref

• Cyfeillion

• Cysylltu bywydau

• Gweithwyr cymdeithasol oedolion

• Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus

• Atwrneiaeth

• Dirprwyon

• Aros ble maen nhw

• Trafnidiaeth

• Lleoliadau gofal oedolion – mae’r adran hon hefyd yn mynd i’r afael â rolau ategol megis glanhawyr neu weithwyr cynnal a chadw

2. Gweithwyr gofal iechyd proffesiynol 

Mae unrhyw rôl yn y sector gofal cymdeithasol oedolion lle mae’r unigolyn yn weithiwr gofal iechyd proffesiynol rheoledig ac mae eu dyletswyddau arferol yn cynnwys darparu gofal iechyd i oedolion yn cyfrif fel cyflawni gweithgarwch rheoledig gydag oedolion, ac mae’n gymwys ar gyfer gwiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

Mae unrhyw un sy’n gweithio o dan gyfarwyddyd neu oruchwyliaeth gweithiwr gofal iechyd proffesiynol cofrestredig hefyd yn gymwys ar gyfer gwiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

Gan weithio dan gyfarwyddyd gweithiwr gofal iechyd proffesiynol, bydd yr unigolyn yn derbyn cyfarwyddiadau uniongyrchol gan y gweithiwr gofal iechyd proffesiynol ynghylch sut i drin y cleient tra bod y gofal iechyd yn cael ei ddarparu.

Mae gweithio o dan oruchwyliaeth gweithiwr gofal iechyd proffesiynol yn golygu bod yr unigolyn mewn cysylltiad â’r gweithiwr gofal iechyd proffesiynol wrth iddynt ddarparu’r driniaeth i’r cleient.

Nid yw unigolion nad ydynt yn bodloni’r meini prawf uchod ond sy’n darparu gofal iechyd i bobl oherwydd eu bod wedi cael eu hatgyfeirio atynt gan weithiwr gofal iechyd proffesiynol, neu wedi gofyn am eu triniaeth yn dilyn argymhelliad neu gyngor gan weithiwr gofal iechyd proffesiynol, yn darparu gofal iechyd o dan gyfarwyddyd neu oruchwyliaeth gweithiwr gofal iechyd proffesiynol. Mae hyn yn golygu nad ydynt yn gymwys ar gyfer gwiriad DBS manwl gyda gwiriadau o’r naill neu’r llall o’r Rhestrau Gwahardd. Gallai’r unigolion hyn fod yn gymwys o hyd ar gyfer gwiriad DBS safonol neu fanwl os ydynt yn bodloni meini prawf cymhwysedd eraill a eglurir yn arweiniad DBS. 

Dim ond unwaith y mae angen gwneud gwaith o dan yr adran hon er mwyn bod yn gymwys ar gyfer y lefel hon o wiriad. Nid oes angen bodloni amod cyfnod. 

3. Gweithwyr gofal neu gymorth neu gynorthwywyr gofal

Mae gweithwyr gofal neu gynorthwywyr gofal sy’n cyflawni’r gweithgareddau isod ar gyfer oedolion sydd eu hangen oherwydd eu hoedran, salwch neu anabledd yn cyflawni gweithgarwch rheoledig gydag oedolion. Cyfeirir at y set hon o weithgareddau fel ‘gofal personol’, ac os yw gweithiwr gofal yn cyflawni unrhyw un ohonynt, gellir gofyn iddynt wneud cais am wiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion, ni waeth a yw hyn yn digwydd yng nghartref yr oedolyn ei hun, ysbyty, cartref gofal, canolfan gofal dydd, mewn carchar neu mewn tai gwarchod.

Y gweithgareddau yw:

• cynorthwyo’r oedolyn yn gorfforol gyda bwyta, yfed, mynd i’r toiled, ymolchi, gwisgo, gofal y geg, neu ofal y croen, gwallt neu ewinedd

• annog oedolyn i wneud unrhyw un o’r gweithgareddau uchod oherwydd nad ydynt yn gallu gwneud y penderfyniad i wneud y pethau eu hunain, ac yna goruchwylio’r oedolyn sy’n ei wneud

• darparu hyfforddiant, cyfarwyddyd neu gyngor ac arweiniad i oedolyn ar sut i wneud y gweithgareddau uchod

Sylwer, dim ond os oes eu hangen i gadw’r oedolyn yn iach ac yn ddiogel y caiff torri gwallt a thriniaethau ewinedd eu cynnwys. Nid yw apwyntiadau trin gwallt a thriniaethau harddwch a ddarperir at ddibenion cosmetig wedi’u cynnwys.

3.1 Senario 1 

Mae Mohammad yn weithiwr gofal ac yn darparu gofal i Danny, sy’n dioddef gan ddementia. Mae’n ymweld â Danny bob dydd i’w annog i fwyta a chymryd ei feddyginiaeth. Mae hefyd yn annog Danny i olchi’n rheolaidd ac yn ei oruchwylio wrth iddo wneud hyn. Mae Mohammad yn cyflawni gweithgarwch rheoledig gydag oedolion, a gellir gofyn iddo wneud cais am wiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

Mae unrhyw un sy’n gyfrifol am reolaeth dydd i ddydd gweithwyr gofal a chynorthwywyr gofal sy’n ymgymryd â’r gwaith hwn hefyd yn cyflawni gweithgarwch rheoledig, ac yn gymwys i wneud cais am wiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

3.2 Senario 2 

Mae Theresa yn driniwr gwallt symudol. Mae’n mynd i gartref gofal unwaith y mis i dorri gwallt a rhoi pyrm i’r preswylwyr sydd eu heisiau. Am ei bod yn darparu’r gwasanaeth hwn i breswylwyr cartrefi gofal sydd ei eisiau, yn hytrach nag oherwydd bod ei angen arnynt, nid yw’n cyflawni gweithgarwch rheoledig, ond mae’r rôl hon yn dal yn gymwys ar gyfer gwiriad DBS sylfaenol.

Pe bai Theresa yn cynyddu pa mor aml y gwnaeth hyn i fwy na thri diwrnod mewn cyfnod o 30 niwrnod, byddai’n gweithio gydag oedolion. Mae hyn oherwydd ble mae hi’n darparu’r gwasanaeth yn hytrach na beth yw’r gwasanaeth. Gan y byddai Theresa yn darparu gwasanaeth mewn cartref gofal i breswylwyr y cartref gofal yn ddigon aml, byddai’n bodloni’r meini prawf i fod yn gwneud gwaith gydag oedolion ac yn gymwys ar gyfer gwiriad DBS manwl heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

4. Gweithwyr cymdeithasol oedolion 

Mae gweithwyr cymdeithasol yn darparu cefnogaeth barhaus i oedolion, yn ogystal ag asesu ac adolygu eu hanghenion. Oherwydd eu bod yn darparu gwaith cymdeithasol, mae hyn yn golygu eu bod yn cyflawni gweithgarwch rheoledig gydag oedolion, a gellir gofyn iddynt wneud cais am wiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

5. Trafnidiaeth 

Mae unrhyw un sy’n cludo oedolion, ar ran sefydliad, i, o neu rhwng unrhyw le y maent yn derbyn gofal iechyd, gwaith cymdeithasol neu ofal personol, fel y gallant gael mynediad at y gwasanaethau hyn, yn cyflawni gweithgarwch rheoledig gydag oedolion, ac yn gymwys ar gyfer gwiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion. Mae hyn yn cynnwys rolau megis porthorion ysbyty sy’n symud cleifion sy’n oedolion o gwmpas tiroedd ysbytai, a pheilotiaid ambiwlans awyr. Mae gyrwyr tacsi wedi’u gwahardd yn benodol o weithgarwch rheoledig gydag oedolion, felly ni allant wneud cais am wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion at y diben penodol hwn.

Gallai unrhyw un sy’n cludo oedolion ar ran sefydliad am unrhyw reswm arall fod yn gymwys ar gyfer gwiriad DBS manwl heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion, os yw’r oedolion hynny yn byw mewn gofal preswyl, tai gwarchod, neu’n byw yn annibynnol ond yn derbyn gofal neu gymorth oherwydd eu hoedran, salwch neu anabledd. Mae angen gwneud hyn ar fwy na thri diwrnod mewn cyfnod o 30 niwrnod, unwaith dros nos rhwng 2am a 6am, neu o leiaf unwaith yr wythnos yn barhaus. Nid oes angen i’r cludiant ymwneud ag apwyntiadau gofal iechyd ac ati, a gall gynnwys cludiant ar gyfer teithiau diwrnod hamdden.

5.1 Senario 3 

Mae Dennis yn gwirfoddoli i Age UK yn gyrru pobl oedrannus i neu o apwyntiadau ysbyty neu feddygon oherwydd ni allent gyrraedd yno eu hunain. Mae hyn yn weithgaredd rheoledig gydag oedolion, felly gall Age UK ofyn iddo wneud cais am wiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

5.2 Senario 4 

Bob dydd Sul, mae Cynthia yn gyrru’r bws mini ar gyfer ei heglwys leol, gan gynnwys gyrru unigolion oedrannus ac anabl i’r eglwys ac oddi yno. Mae hyn yn dod o fewn cwmpas diffiniad gwaith gydag oedolion, felly mae hi’n gymwys i wneud cais am wiriad DBS manwl heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

6. Rhannu cartref

Mae Homeshare UK yn dod â phobl ag ystafelloedd sbâr ynghyd â phobl sy’n hapus i sgwrsio a rhoi help llaw o gwmpas y tŷ yn gyfnewid am lety cymdeithasol fforddiadwy.

Mae’r sefydliad yn cymryd manylion y rhai sydd ag ystafell sbâr (deiliad y tŷ) a’r hyn sydd ei angen arnynt o rannu tŷ. Gall hyn amrywio o gwmnïaeth a helpu gyda thasgau i wneud y siopa a’r coginio. Yna, cânt eu paru ag unigolyn sydd angen llety (rhannwr cartref) sy’n barod i ddarparu’r cymorth y gofynnir amdano i ddeiliad y tŷ am o leiaf 10 awr yr wythnos. Gall rhai o’r gweithgareddau hyn a ddarperir alluogi cymhwysedd ar gyfer lefelau amrywiol o wiriadau DBS, fel y dangosir gan yr enghreifftiau isod.

Mewn trefniant rhannu cartref, ni fyddai disgwyl i’r rhannwr cartref ddarparu gofal personol byth. Os oes angen gofal personol ar ddeiliad y tŷ, byddai hyn yn cael ei wneud gan ddarparwr gwasanaeth arall.

6.1 Senario 5 

Mae Diego yn byw yn ystafell sbâr Joseph. Fel rhan o’r cytundeb rhannu cartref, mae Diego yn helpu Joseph gyda rhedeg y cartref o ddydd i ddydd yn ariannol, megis gwneud y siopa neu ei helpu i dalu ei filiau. Os yw Diego yn gwneud hyn am fod Joseph angen y cymorth hwn oherwydd ei oedran, salwch neu anabledd, yna bydd yn cyflawni gweithgarwch rheoledig gydag oedolion, a gall wneud cais am wiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

6.2 Senario 6 

Mae Amberley yn byw yn ystafell sbâr Carolyn. Mae Amberley yn darparu gwahanol fathau o gymorth i Carolyn yn y tŷ, er mwyn iddi allu byw yn annibynnol. Am ei bod yn gwneud hyn bob dydd, mae hi’n gwneud gwaith gydag oedolion ac yn gymwys i wneud cais am wiriad DBS manwl heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

6.3 Senario 7 

Mae Luka yn byw yn ystafell sbâr Arabella. Mae’n darparu cwmnïaeth ac yn rhannu coginio a glanhau’r tŷ gydag Arabella. Ar gyfer y math hwn o drefniant, gall Luka wneud cais am wiriad DBS sylfaenol.

7. Cyfeillion  

Yn gyffredinol, mae cyfeillion yn darparu cwmnïaeth a sgwrs. P’un a yw hyn yn cael ei wneud wyneb yn wyneb neu’n ddigidol gan ddefnyddio Zoom, Skype ac ati, gellir gofyn i’r unigolyn wneud cais am wiriad DBS sylfaenol. Os yw’r rôl yn cynnwys mwy na hyn, yna yn dibynnu ar ba weithgareddau eraill sy’n cael eu gwneud, gallai’r cyfeillion fod yn gymwys ar gyfer gwiriad DBS lefel uwch.

7.1 Senario 8 

Mae Gill yn gwirfoddoli fel cyfaill i elusen leol. Mae ei rôl yn cynnwys ymweld â phobl oedrannus yn eu cartref i gael sgwrs a helpu i atal unigrwydd. Am fod y gweithgareddau y mae Gill yn eu gwneud yn bodloni diffiniad y geiriadur o gyfeillio, gallai’r elusen ofyn iddi wneud cais am wiriad DBS sylfaenol os ydynt yn penderfynu bod angen iddynt gael hyn.

7.2 Senario 9 

Mae Billy yn gweithio i ganolfan alwadau elusen dementia. Mae ei rôl fel cyfaill yn cynnwys rhoi cyngor i’r oedolion, ac mae’n gweithio yno ar dri diwrnod yr wythnos. Am fod ei rôl yn ei gwneud yn ofynnol iddo weithio gydag oedolion sy’n derbyn gofal iechyd, ac mae’n rhoi cyngor iddynt, mae’n bodloni’r meini prawf ar gyfer gweithio gydag oedolion, ac mae’n gymwys ar gyfer gwiriad DBS manwl heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion. Os na wnaeth Billy hyn yn ddigon aml i fodloni diffiniad gwaith gydag oedolion, fel yr amlinellir yn ein Canllaw Gweithlu Oedolion, gellid gofyn iddo wneud cais am wiriad DBS sylfaenol o hyd.

7.3 Senario 10 

Mae Tracey yn gweithio fel cyfaill yn y GIG. Mae ei rôl yn cynnwys bwydo cleifion nad ydynt yn gallu bwydo eu hunain oherwydd eu hoedran, salwch neu anabledd. Am fod Tracey yn darparu gofal personol, mae hi’n cyflawni gweithgarwch rheoledig ac mae’n gymwys ar gyfer gwiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

8.  Cysylltu bywydau 

Mae sefydliadau cysylltu bywydau yn asesu anghenion unigolyn, yna’n rhoi’r person hwnnw gyda gofalwr, yng nghartref y gofalwr, ar sail hirdymor, dros nos neu seibiant. Mae’r person yn cael eu trin fel aelod o’r teulu, ond mae’r gofalwr cysylltu bywydau yn cael ei dalu.

8.1 Senario 11 

Mae Lauren yn ofalwr cysylltu bywydau ac yn darparu gofal personol i Samira, megis ymolchi, bwydo, mynd i’r toiled a gwisgo pryd bynnag y mae hi’n aros gyda hi, oherwydd mae gan Samira anabledd sy’n golygu na all wneud hyn ei hun. Mae Lauren yn cyflawni gweithgarwch rheoledig gydag oedolion drwy wneud hyn, felly mae’n gymwys i wneud cais am wiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.  

8.2 Senario 12 

Os yn lle hynny, mae Lauren yn darparu unrhyw fath o gymorth i Samira er mwyn iddi allu byw yn annibynnol, ac mae Lauren yn gwneud hyn ar fwy na thri diwrnod mewn cyfnod o 30 niwrnod, unwaith dros nos rhwng 2am a 6am, neu o leiaf unwaith yr wythnos yn barhaus, yna mae’n gwneud gwaith gydag oedolion, ac mae’n gymwys i wneud cais am wiriad DBS manwl heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

8.3 Senario 13 

Pan fydd aelod o’r teulu yn gweithredu fel gofalwr wrth gefn, nid yw hyn yn eu gwahardd rhag bod mewn gweithgarwch rheoledig, ar yr amod bod trydydd parti yn gwneud y penderfyniad addasrwydd.

Pe bai gŵr Lauren, Rowan, yn helpu Lauren i ofalu am Samira, yna pe baent yn darparu gofal personol, byddai hyn yn weithgarwch rheoledig gydag oedolion a byddai Lauren a Rowan yn gymwys ar gyfer gwiriad DBS manwl gyda Gwiriad Rhestr Waharddedig Oedolion.

Pe na baent yn darparu gofal personol, byddai hyn yn dal i fod yn waith gydag oedolion, a byddai’r ddau ohonynt yn gymwys ar gyfer gwiriad DBS manwl yn unig.

9. Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus 

Mae staff sy’n gweithio yn Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus sydd â mynediad at ddata sy’n ymwneud ag oedolion yn gymwys ar gyfer gwiriad DBS Safonol.

10. Atwrneiaeth  

Mae hawl gan Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus i ofyn i unigolion sy’n cael cyfrifoldeb Atwrneiaeth dros rywun i wneud cais am wiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion, hyd yn oed pan fyddant yn deulu neu’n ffrindiau.

Mae’r gweithgaredd hwn wedi’i gynnwys yn niffiniad deddfwriaethol gweithgarwch rheoledig gydag oedolion, gan y bydd yr unigolyn yn darparu ‘cymorth perthnasol wrth gynnal materion person’. Mae’r diffiniad hwn yn nodi bod cymorth perthnasol yn cynnwys unrhyw beth a wneir ar ran person yn rhinwedd Atwrneiaeth Arhosol, neu Atwrneiaeth Barhaus.

11. Dirprwyon a benodwyd gan y Llys Gwarchod

Mae’r sefyllfa o ran cyfrifoldeb Atwrneiaeth a grybwyllir uchod hefyd yn berthnasol i unigolion sydd wedi cael y pŵer i wneud penderfyniadau ar ran person o dan orchymyn gan y Llys Gwarchod. Cyfeirir at unigolion sy’n cael eu penodi o dan orchymyn o’r fath fel dirprwyon.

Yn yr un modd ag Atwrneiaeth, mae aelodau’r teulu neu ffrindiau sy’n gweithredu fel dirprwy yn cynnal gweithgarwch rheoledig gydag oedolion. Mae dirprwyon a benodir yn gymwys ar gyfer gwiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion, oherwydd cânt eu penodi i’r rôl hon gan y Llys Gwarchod, ac felly nid yw’n drefniant personol.

12. Aros ble maen nhw 

Mae’r trefniadau hyn ar gyfer plant mewn gofal maeth sy’n aros yn y cartref maeth unwaith y byddant yn 18 oed ac yn dod yn oedolyn. Mae’r trefniadau’n bodoli i gefnogi trosglwyddo plentyn sy’n derbyn gofal i fod yn oedolyn. Efallai y gofynnir i’r gofalwr maeth wneud cais am wiriad DBS manwl yn y senarios canlynol:

• Os yw’r gofalwr maeth yn darparu gofal personol i’r oedolyn am eu bod ei angen oherwydd salwch neu anabledd, mae’n gymwys i wneud cais am wiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

• Os yw’r gofalwr maeth yn darparu goruchwyliaeth, addysgu, hyfforddiant neu gyfarwyddyd, cymorth, cyngor neu arweiniad i’r oedolyn oherwydd eu salwch neu anabledd ar fwy na thri diwrnod mewn cyfnod o 30 niwrnod, unwaith dros nos rhwng 2am a 6am, neu o leiaf unwaith yr wythnos yn barhaus, maent yn gymwys i wneud cais am wiriad DBS manwl heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

13. Lleoliadau gofal oedolion

Mewn rhai achosion, gellir bod yn gymwys ar gyfer gwiriadau DBS oherwydd ble mae rhywun yn gweithio. Yma byddwn yn mynd i’r afael â rhai o’r lleoliadau gofal cymdeithasol oedolion:

• Cartrefi gofal, gan gynnwys cartrefi nyrsio

• Tai gwarchod/byw gyda chymorth

• Gofal cartref

• Canolfannau dydd

14. Cartrefi gofal, gan gynnwys cartrefi nyrsio 

Mae unrhyw un sy’n gwneud unrhyw fath o waith mewn cartref gofal, nad yw’n weithgarwch rheoledig, sy’n rhoi’r cyfle iddynt ddod i gyswllt â’r oedolion sy’n byw yno, a gwneud hyn ar fwy na thri diwrnod mewn cyfnod o 30 niwrnod, unwaith dros nos rhwng 2am a 6am, neu o leiaf unwaith yr wythnos yn barhaus, yn gymwys ar gyfer gwiriad DBS manwl heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion. Gall hyn hefyd fod yn berthnasol i weithwyr ategol megis staff glanhau, gweinyddu a chynnal a chadw.

Mae unrhyw un sy’n gweithio yno’n llai aml ond sy’n cael y cyfle i ddod i gyswllt â’r bobl sy’n byw yno yn ystod eu gwaith yn gymwys i wneud cais am wiriad DBS safonol.

14.1 Senario 14 

Mae Fergus yn gerddor ac mae ganddo gontract gyda chartref gofal lleol i ddarparu adloniant i’r bobl sy’n byw yno bob prynhawn Sul yn y lolfa. Mae’r gwaith hwn yn bodloni’r meini prawf ar gyfer gweithio gydag oedolion, felly gall y cartref gofal ofyn iddo wneud cais am wiriad DBS manwl heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

14.2 Senario 15 

Mae Hanna yn gwirfoddoli fel darllenydd mewn cartref gofal. Mae’n darllen i’r bobl sy’n byw yno ddwy noson yr wythnos. Mae hi’n gwneud gwaith gydag oedolion, felly mae’n gymwys i wneud cais am wiriad DBS manwl heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.  

14.3 Senario 16 

Mae Dale yn cael ei gontractio gan sefydliad trydydd parti i ddarparu’r un gweithgareddau celf a chrefft i bobl mewn sawl cartref gofal gwahanol bum niwrnod yr wythnos. Am fod Dale yn darparu’r gwasanaeth hwn yn ddigon aml i fodloni’r amod cyfnod, mae’n gwneud gwaith gydag oedolion ac mae’n gymwys ar gyfer gwiriad DBS manwl heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

15. Tai gwarchod/byw gyda chymorth 

Mae llawer o oedolion yn dewis byw mewn llety gwarchod i’w galluogi i barhau i fyw yn annibynnol. Yn wahanol i gartrefi preswyl, nid oes unrhyw gymhwysedd ar gyfer gwiriadau DBS ar gyfer unigolion sy’n gweithio i gynlluniau tai gwarchod. Gellir gofyn i unigolion sydd ond yn cynnal ardaloedd cyhoeddus y cynllun tai wneud cais am wiriad DBS sylfaenol.

Efallai y bydd gan rai staff y cynllun tai gwarchod gyfrifoldeb dros helpu’r bobl sy’n byw yno gyda rhedeg eu cartrefi o ddydd i ddydd yn ariannol oherwydd eu hoedran, salwch neu anabledd. Os yw eu cyfrifoldebau yn cynnwys un neu fwy o’r canlynol, maent yn gymwys i wneud cais am wiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion:

• siopa ar eu rhan

• talu eu biliau

• rheoli eu harian parod  

Os yw eu rôl yn ei gwneud yn ofynnol i unigolyn ddarparu cyngor ac arweiniad neu gymorth i unrhyw un o’r bobl sy’n byw yno i’w helpu i barhau i fyw yn annibynnol, a’u bod yn gwneud hyn ar fwy na thri diwrnod mewn cyfnod o 30 niwrnod, unwaith dros nos rhwng 2am a 6am, neu o leiaf unwaith yr wythnos yn barhaus, yna maent yn gymwys ar gyfer gwiriad DBS Uwch heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

15.1 Senario 17 

Mae Alexei yn gweithio i’r cynllun tai gwarchod ac yn darparu gwasanaeth siopa i’r bobl sy’n byw yno nad ydynt yn gallu siopa eu hunain. Maen nhw’n rhoi eu rhestrau siopa a’u harian iddo, ac mae’n dychwelyd eu siopa a’u newid. Mae e’n cyflawni gweithgarwch rheoledig, felly mae’n gymwys i wneud cais am wiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion. 

15.2 Senario 18 

Mae Paula yn gweithio fel glanhawr yn y cynllun tai gwarchod. Yn ogystal â chynnal glendid yr ardaloedd cymunedol, mae hi’n darparu cymorth i rai o’r bobl sy’n byw yno drwy lanhau eu fflatiau ddwywaith yr wythnos. Oherwydd y ddyletswydd ychwanegol hon, mae hi’n gwneud gwaith gydag oedolion a gellir gofyn iddi wneud cais am wiriad DBS manwl heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

16. Gofal cartref 

Mae gofal cartref ar gyfer unrhyw un sydd eisiau aros yn eu cartref eu hunain ond a allai fod angen rhywfaint o help ychwanegol gyda gofal personol, rheoli meddyginiaethau, tasgau cartref neu unrhyw weithgaredd arall er mwyn i hynny ddigwydd.

Ar gyfer unigolion sy’n darparu gofal personol i oedolion, gweler yr adran ar weithwyr gofal.

Lle nad yw gweithiwr gofal cartref yn darparu gofal personol, gallant fod yn gymwys ar gyfer gwiriad DBS manwl heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion o hyd os ydynt yn darparu unrhyw fath o gyngor, cymorth neu arweiniad i rywun sydd ei angen oherwydd eu hoedran, salwch neu anabledd, yng nghartref y person, a’u bod yn gwneud hyn ar fwy na thri diwrnod mewn cyfnod o 30 niwrnod, unwaith dros nos rhwng 2am a 6am, neu o leiaf unwaith yr wythnos yn barhaus.

16.1 Senario 19 

Mae Malachy yn cael ei gyflogi fel cymorth cartref ac mae’n mynd i amrywiaeth o gartrefi bum niwrnod yr wythnos i gyflawni gwahanol weithgareddau, yn dibynnu ar yr hyn sydd ei angen ar berchennog y cartref. Mae’r cymorth y mae’n ei ddarparu yn cynnwys tacluso, glanhau, golchi llestri, smwddio a choginio, ac mae hyn i gyd yn cael ei wneud i helpu’r oedolion i barhau i fyw yn annibynnol yn eu cartrefi eu hunain. Nid yw’n cyflawni unrhyw agweddau ar ofal personol i oedolion. Mae Malachy yn gwneud gwaith gydag oedolion, felly mae’n gymwys i wneud cais am wiriad DBS manwl heb wiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.   

16.2 Senario 20 

Mae Anaya yn gweithio i’r un cwmni, ond nid yw’n darparu gofal personol. Mae hi’n helpu pobl i wisgo, golchi a mynd i’r toiled. Mae hi hefyd yn eu hannog i gymryd meddyginiaeth ac yn eu goruchwylio i sicrhau eu bod yn gwneud hyn. Hyd yn oed os yw hi’n gwneud hyn unwaith yn unig, mae hi’n cyflawni gweithgarwch rheoledig ac yn gymwys i wneud cais am wiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

17. Canolfannau gofal dydd

Mae angen i ganolfannau gofal dydd edrych ar y gweithgareddau a gyflawnir gan rolau unigol i weithio allan pa lefel o wiriad DBS sydd ar gael, gan nad oes unrhyw gymhwysedd yn seiliedig ar ble mae’n digwydd yn unig.

Mae’n werth nodi, ar gyfer unrhyw rôl sy’n ymwneud â darparu gwasanaethau gofal i oedolion lle maent yn cael cyswllt â’r oedolion sy’n derbyn y gwasanaeth wrth gyflawni eu dyletswyddau, byddant yn gallu cael gwiriad DBS safonol o leiaf.

17.1 Senario 21 

Mae Aziz yn gwirfoddoli mewn canolfan gofal dydd oedolion bob wythnos. Mae’n cynnal gweithgareddau peintio a chrefftau gyda’r defnyddwyr gwasanaeth. Am fod ei rôl yn cynnwys darparu gwasanaethau gofal i oedolion, mae’n gymwys i wneud cais am  wiriad DBS sylfaenol. 

17.2 Senario 22 

Mae Jola hefyd yn gwirfoddoli yn y ganolfan gofal dydd oedolion, ond mae’n helpu gyda’r cinio. Ei ddyletswyddau yw gweini’r cinio, yna helpu i fwydo ac annog/goruchwylio’r rhai sydd angen hyn. Mae hyn yn weithgarwch rheoledig gydag oedolion, felly mae’n gymwys i wneud cais am wiriad DBS manwl gyda gwiriad Rhestr Gwahardd Oedolion.

18. Dolenni a manylion cyswllt

Mae gwybodaeth bellach ar gael ar wefan DBS. Gallai’r tudalennau canlynol fod yn ddefnyddiol i chi:

www.gov.uk/find-out-dbs-check (ein hofferyn cymhwysedd)

www.gov.uk/government/publication/dbs-workforce-guidance

Mae gwybodaeth am weithgarwch rheoledig gyda phlant hefyd ar gael gan yr Adran Addysg (DfE)

www.gov.uk/government/publications/new-disclosure-and-barring-services

Mae gwybodaeth am weithgarwch rheoledig gyda phlant hefyd ar gael gan yr Adran Iechyd a Gofal Cymdeithasol (DHSC)

www.gov.uk/government/publications/new-disclosure-and-barring-services

Mae cyflogwyr y GIG yn darparu ystod o arweiniad penodol i’r sector ar eu gwefan, ac mae offeryn cymhwysedd ar gyfer rolau yn y GIG

www.nhsemployers.org/case-studies-and-resources/2017/04/dbs-eligibility-tool

Ymholiadau cyffredinol: customerservices@dbs.gov.uk 

Cysylltiadau corfforaethol: communications@dbs.gov.uk 

Rhif ffôn: 0300 020 0190 

Llinell iaith Gymraeg: 0300 020 0191 

Minicom: 0300 020 0192 

Gwefan: www.gov.uk/dbs