Canllawiau

HS320 Enillion ar bolisïau yswiriant bywyd yn y DU (2023)

Diweddarwyd 14 Mawrth 2025

Mae’r daflen gymorth hon yn delio ag enillion ar ddigwyddiad trethadwy sy’n deillio o bolisïau yswiriant bywyd yn y Deyrnas Unedig (DU). Mae’n cwmpasu’r amgylchiadau mwyaf cyffredin rydych yn debygol o ddod ar eu traws wrth ddelio â threthu enillion ar bolisïau yswiriant bywyd. Mae’r nodiadau hyn yn berthnasol yn gyffredinol i unigolion, ymddiriedolwyr a chynrychiolwyr personol person ymadawedig oni bai bod y nodiadau’n dweud fel arall.

Gall enillion ar ddigwyddiad trethadwy hefyd godi ar flwydd-daliadau bywyd a brynwyd yn ogystal â pholisïau adbrynu cyfalaf. Os ydych yn credu bod gennych un o’r ddau fath hyn o bolisi, neu os yw’ch amgylchiadau’n fwy cymhleth, gallwch gael hyd i arweiniad manylach yn y Llawlyfr Trethiant Deiliaid Polisïau Yswiriant (IPTM) (yn agor tudalen Saesneg).

Yn y nodiadau hyn ‘enillion’ yw enillion ar ddigwyddiad trethadwy. Maent yn drethadwy fel incwm, er gall treth ar y gyfradd sylfaenol gael ei thrin fel pe bai wedi’i thalu ar yr enillion. Os felly, bydd treth bellach ond yn ddyledus gan drethdalwyr cyfradd uwch neu ychwanegol. Nid yw ‘Treth sy’n cael ei thrin fel treth a dalwyd’ yn ad-daladwy o dan unrhyw amgylchiadau.

Nid yw enillion ar ddigwyddiad trethadwy yn enillion cyfalaf, felly ni ellir gosod colledion cyfalaf a’r swm eithriedig blynyddol yn eu herbyn.

Gofynnwch i’ch yswiriwr os nad ydych yn siŵr:

• pa fath o bolisi sydd gennych
• a fu enillion ar ddigwyddiad trethadwy
• a yw treth yn cael ei thrin fel pe bai wedi’i thalu

Mae’r canllawiau canlynol yn cynnwys cyfrifiadau.

Rhan 1 — Mathau o bolisi

Bydd y rhan hon yn eich helpu i benderfynu a oes gennych enillion oherwydd i chi gael taliad neu fuddiant arall. Mae’r math o bolisi sydd gennych a’r math a swm o unrhyw daliad neu fuddiant a gawsoch yn bethau a allai effeithio ar p’un a oes rhaid i chi dalu unrhyw Dreth Incwm.

Y math o bolisi

At ddibenion treth, mae’r gwahaniaeth pwysicaf rhwng polisïau yswiriant bywyd ‘cymhwysol’ ac ‘anghymhwysol’. Fel arfer, nid yw polisïau cymhwysol yn arwain at enillion ar ddigwyddiad trethadwy, sy’n wahanol i bolisïau anghymhwysol sy’n aml yn arwain at enillion.

Polisïau cymhwysol

Yn gyffredinol, mae gan y polisïau hyn gyfnod o 10 mlynedd o leiaf, gyda phremiymau gweddol gyfartal sy’n daladwy yn rheolaidd, megis yn wythnosol, yn fisol neu’n flynyddol. Os cafodd y polisi ei drefnu ar neu ar ôl 21 Mawrth 2012, neu os cafodd ei drefnu cyn y dyddiad hwnnw ac yna amrywiodd wedi hynny, mae’n rhaid i’r premiymau sy’n daladwy yn ystod unrhyw gyfnod o 12 mis gan unrhyw fuddiolwr ar gyfer pob polisi o’r fath fod yn llai na £3,600 y flwyddyn.

Yn gyffredinol, nid yw polisïau cymhwysol yn arwain at enillion ar ddigwyddiad trethadwy felly os yw’ch yswiriwr wedi anfon tystysgrif enillion trethadwy atoch, gallai hyn fod oherwydd bod y polisi wedi’i ildio neu fod y premiymau wedi dod i ben o fewn 10 mlynedd gyntaf y polisi, oherwydd bod y terfyn premiwm o £3,600 wedi’i dorri, nid yw datganiad i’r perwyl hwn wedi’i wneud i’r yswiriwr pan fo angen (darllenwch IPTM2090 (yn agor tudalen Saesneg)), neu oherwydd bod y polisi wedi’i brynu gan drydydd parti. Gall eich yswiriwr roi gwybod i chi a oedd eich polisi’n bolisi cymhwysol, gan y bydd yn gwybod manylion a hanes eich polisi.

Polisïau anghymhwysol

Polisïau anghymhwysol yw’r holl bolisïau nad ydynt yn bolisïau cymhwysol. Yn aml bydd y rhain yn bolisïau yswiriant bywyd premiwm sengl, er y gellir caniatáu premiymau ychwanegol.

Bondiau Portffolio Personol (BPP)

Mae BPPau yn arwain at dâl blynyddol. Yn fras, maent yn bolisïau sy’n caniatáu dewis yr eiddo y mae’r polisi wedi’i brisio drwyddo, oni bai bod yr unig eiddo y gellir ei ddewis yn un o’r canlynol:

• eiddo a neilltuwyd gan yr yswiriwr i gronfa gysylltiedig fewnol
• unedau mewn ymddiriedolaeth unedol awdurdodedig
• cyfranddaliadau mewn ymddiriedolaeth fuddsoddi gymeradwy, neu un gyfatebol dramor
• cyfranddaliadau mewn cwmni buddsoddi penagored
• adneuon arian parod penodol
• polisïau yswiriant bywyd penodol
• buddiannau mewn cynlluniau buddsoddi cyfunol penodol
• cyfranddaliadau mewn un o Ymddiriedolaethau Buddsoddi Eiddo Tirol y DU (REIT) neu un gyfatebol dramor
• buddiant mewn cynllun contractiol awdurdodedig

Ni fydd y rhan fwyaf o bolisïau yn BPPau, a bydd eich yswiriwr yn gallu rhoi gwybod i chi a yw’ch polisi yn BPP ai peidio.

Beth sy’n arwain at enillion

Wrth ystyried yr adegau mwyaf cyffredin pan fydd enillion yn codi, mae hyn yn digwydd os, yn ystod y flwyddyn:

• os cafwyd arian parod neu fuddiannau eraill wrth ildio polisi’n llawn neu’n rhannol
• gwnaeth polisi aeddfedu neu ddod i ben oherwydd marwolaeth y bywyd a yswiriwyd
• gwerthwyd neu neilltuo polisi yn y DU, neu ran o bolisi, ar gyfer gwerth
• roedd y polisi yn BPP, hyd yn oed os nad oedd yr yswiriwr wedi talu arian parod na buddiannau eraill yn ystod y flwyddyn

Os yw’r cyfrifiadau sy’n ofynnol yn dilyn y digwyddiadau hyn yn dangos bod enillion wedi codi, dylai’ch yswiriwr anfon tystysgrif digwyddiad trethadwy atoch sy’n dangos yr enillion. Mae Rhan 5 o’r daflen gymorth hon yn cynnwys rhai enghreifftiau sy’n dangos sut mae enillion yn cael eu cyfrifo ar bob un o’r achlysuron uchod.

Sut i roi gwybod am enillion

Dylech roi gwybod am yr enillion. Mae’r modd yr ydych yn gwneud hynny’n dibynnu ar eich amgylchiadau.

1. Os rydych eisoes o fewn Hunanasesiad dylech roi gwybod am yr enillion yn eich Ffurflen Dreth Hunanasesiad.

2. Os nad ydych o fewn Hunanasesiad ond bod yr enillion (ynghyd â’ch cynilion a’ch incwm buddsoddi eraill) yn fwy na £10,000, bydd angen i chi gofrestru ar gyfer Hunanasesiad a rhoi gwybod am yr enillion yn eich ffurflen Hunanasesiad. Gweler yr arweiniad ar sut i gofrestru.

Wrth adrodd am yr enillion yn eich Ffurflen Dreth, defnyddiwch dudalennau atodol SA101. Cynnwys manylion o’r enillion o dan ‘Enillion ar bolisïau yswiriant bywyd, polisïau adbrynu cyfalaf a chytundebau blwydd-daliadau bywyd’.

3. Os nad ydych o fewn Hunanasesiad ac nad yw’r enillion (ynghyd â’ch cynilion a’ch incwm buddsoddi eraill) yn fwy na £10,000, dylech roi gwybod amdano naill ai:

• cysylltu â Hunanasesiad: ymholiadau cyffredinol
• anfon copi o’r dystysgrif digwyddiad trethadwy i Hunanasesiad, Gwasanaeth Cwsmeriaid Cymraeg CThEF, HMRC, BX9 1ST. Gwnewch yn siŵr eich bod yn cynnwys eich rhif Yswiriant Gwladol

Tystysgrifau enillion ar ddigwyddiad trethadwy

Mae’n ofynnol o dan y gyfraith i yswirwyr yn y DU roi tystysgrif os ydynt yn gwybod bod enillion wedi’u gwneud ar bolisi yswiriant bywyd. Yn y rhan fwyaf o achosion, felly, os byddwch wedi gwneud enillion byddwch wedi cael tystysgrif yn rhoi gwybod am yr enillion, naill ai’n uniongyrchol o’r yswiriwr neu’n anuniongyrchol drwy ymddiriedolwyr neu fenthyciwr.

Heb gael tystysgrif digwyddiad trethadwy — ond mae enillion wedi’u gwneud

Os nad ydych wedi cael tystysgrif, yn y rhan fwyaf o achosion bydd hyn oherwydd na wnaethoch enillion. Gall hyn fod oherwydd eich math o bolisi, er enghraifft, mae’n bolisi cymhwysol, neu oherwydd yr hyn a wnaethoch, er enghraifft, gwnaethoch neilltuo’ch polisi fel rhodd. Fel arall, ni wnaeth swm y buddiant a gafwyd arwain at enillion.

Fodd bynnag, os oes unrhyw un o’r amgylchiadau canlynol yn berthnasol, efallai y bydd enillion wedi codi er nad oedd y person a oedd yn agored i dalu wedi cael tystysgrif gan ei yswiriwr.

1. Efallai yr anfonodd yr yswiriwr y dystysgrif at rywun nad yw’n agored i unrhyw dreth sy’n ddyledus, er enghraifft, pan ddelir y polisi gan:

• yr ymddiriedolwyr o un o’r canlynol:
  • ymddiriedolaeth y gwnaethoch ei sefydlu neu gyfrannu eiddo ati
  • ymddiriedolaeth wag yr ydych yn fuddiolwr ohoni
• unrhyw un sy’n dal polisi yn ei enw ei hun fel eich enwebai
• benthyciwr yr oedd eich polisi wedi’i neilltuo iddo’n flaenorol fel gwarant ar gyfer eich dyled

Os ydych yn credu y gallai hyn fod wedi digwydd, dylech wirio gyda’r ymddiriedolwyr, yr enwebai neu’r benthyciwr i gael gwybod a yw’r yswiriwr wedi anfon tystysgrif atynt ac, os felly, gofynnwch iddynt am gopi ohoni.

2. Mae’r yswiriwr wedi anfon y dystysgrif i’r cyfeiriad anghywir oherwydd, er enghraifft, mae deiliad y polisi wedi newid ei gyfeiriad heb roi gwybod i’w yswiriwr. Os gallai hyn fod wedi digwydd, dylech gysylltu â’r yswiriwr i ofyn a yw wedi anfon tystysgrif i’ch hen gyfeiriad ac, os felly, i ofyn am gopi.

3. Mae’n bosibl na fydd yr yswiriwr yn gwybod am y digwyddiad yn arwain at yr enillion. Er enghraifft, gall polisi gael ei werthu ond nid yw’r prynwr na’r gwerthwr wedi rhoi gwybod i’r yswiriwr fod y bywyd a yswiriwyd o dan y polisi wedi marw. Os yw hyn wedi digwydd, dylech gysylltu â’r yswiriwr i roi gwybod iddo am y digwyddiad sydd wedi digwydd, a dylech hefyd ofyn iddo am dystysgrif digwyddiad trethadwy.

Rhan 2 — Pan mai’r enillion yw’ch incwm

Unigolion

Caiff enillion eu trin fel rhan o’ch incwm os mai chi yw:

• perchennog ‘llesiannol’ yr hawliau o dan y polisi — rydych yn debygol o fod yn berchennog llesiannol os gwnaethoch dalu’r premiymau ac mae gennych chi, neu’ch ystâd ar ôl eich marwolaeth, hawl i unrhyw fuddiannau o dan y polisi — efallai y cewch eich ystyried fel y perchennog llesiannol o dan amgylchiadau eraill, fel arfer oherwydd bod gennych hawl gyfan gwbl i gael budd o bolisi — er enghraifft, efallai eich bod yn fuddiolwr o ymddiriedolaeth wag
• perchennog yr hawliau o dan bolisi a ddelir fel gwarant am ddyled sydd gennych, megis morgais
• person sydd naill ai wedi creu neu ychwanegu eiddo at ymddiriedolaeth sy’n dal y polisi. Caiff yr enillion eu trin fel eich incwm p’un a oes gennych hawl i gael budd o dan delerau’r ymddiriedolaeth neu beidio, oni bai bod yr ymddiriedolaeth yn ymddiriedolaeth wag neu’n ymddiriedolaeth ganlyniadol — gweler uchod, mae gennych yr hawl i adfer unrhyw dreth gan yr ymddiriedolwyr yr ydych yn ei thalu ar yr enillion
• Buddiolwr ymddiriedolaeth dramor neu endid dramor — gweler Taflen Gymorth 262 Incwm a buddiannau o drosglwyddo asedion dramor ac incwm o ymddiriedolaethau nad ydynt yn breswyl yn y DU (yn agor tudalen Saesneg) sy’n esbonio mwy am enillion o’r fath

Ymddiriedolwyr sy’n breswyl yn y DU

Bydd enillion yn cael eu trin fel incwm ymddiriedolwyr o ymddiriedolaeth os yw’r hawliau canlynol:

• yn cael eu dal ar ymddiriedolaeth elusennol
• yn cael eu dal ar ymddiriedolaeth nad yw’n elusennol ac mae’r person a greodd yr ymddiriedolaeth yn unigolyn nad yw’n preswylio yn y DU neu’n gwmni neu’n sefydliad tramor sydd wedi’i ddiddymu neu ei ddirwyn i ben
• yn cael eu dal ar ymddiriedolaeth nad yw’n elusennol a bu farw’r person a greodd yr ymddiriedolaeth (oni bai bod yr enillion yn codi yn ystod yr un flwyddyn dreth ag y bu farw’r unigolyn)
• yn cael eu dal ar ymddiriedolaeth nad yw’n elusennol ac ni chodir tâl fel arall ar unrhyw unigolyn neu gynrychiolydd personol
• yn cael eu dal fel gwarant am ddyled sy’n ddyledus gan yr ymddiriedolwyr

Cynrychiolwyr personol

Gall enillion gael eu trin fel incwm cynrychiolwyr personol pan fo’n codi ar bolisi ac nid yw’n cael eu trin fel:

• incwm unigolyn ymadawedig
• pe bai wedi’i drethu ar y gyfradd sylfaenol

Gallai hyn fod yn wir, er enghraifft, pan fo polisi yswiriant bywyd sy’n eiddo i’r ymadawedig, ond a drefnwyd ar fywyd rhywun arall wedi’i ildio gan y cynrychiolwyr personol, neu’n aeddfedu tra ei fod yn dal i fod yn ased yr ystâd.

Rhannu enillion — cydberchnogion

Yn aml, mae mwy nag un person yn berchen ar yr hawliau o dan bolisi yswiriant bywyd. Y rheol gyffredinol yw bod yr holl bobl â buddiant yn agored i dreth ar gyfran cyfanswm yr enillion sydd yr un fath â’u cyfran yn yr hawliau polisi neu gyfran o’r ddyled y defnyddir y polisi i’w sicrhau. Am achosion mwy cymhleth, cyfeiriwch at yr IPTM3270 (yn agor tudalen Saesneg).

Rhan 3 — Cyfrifo enillion

Penderfynu ar swm yr enillion

Yn y rhan fwyaf o achosion, bydd yr enillion sydd wedi codi yn cael eu dangos ar dystysgrif y bydd yr yswiriwr yn ei hanfon at ddeiliad y polisi. Dylai’r dystysgrif hefyd ddangos a yw treth i’w thrin fel pe bai wedi’i thalu ar yr enillion, a dylai hefyd ddangos nifer y blynyddoedd polisi cyflawn y mae’r polisi wedi rhedeg ar eu hyd ers y cychwyn neu ers yr enillion blaenorol. Os yw’r polisi wedi’i werthu, neu os yw deiliad y polisi yn credu bod enillion wedi’u codi ond nad oes tystysgrif wedi dod i law, mae Rhan 5 isod yn esbonio sut i gyfrifo’r enillion ar ddigwyddiad trethadwy sy’n gallu codi. Os yw’r canlyniad a roddir gan y cyfrifiad yn sero neu’n swm negyddol, cyfeiriwch at yr adran ‘Colled, neu ddim enillion, ar y polisi’ isod.

Ym mha flwyddyn y mae enillion yn drethadwy

Yn gyntaf, gwnewch yn siŵr bod yr enillion yn drethadwy yn 2022 i 2023. Gall y dystysgrif ddangos un dyddiad neu ddau ddyddiad sy’n ymwneud â’r digwyddiad sy’n achosi’r enillion.

Os yw’r dystysgrif ond yn dangos un dyddiad, yna dyma ddyddiad y digwyddiad. Os yw hyn yn syrthio yn ystod y cyfnod 6 Ebrill 2022 i 5 Ebrill 2023 wedyn y flwyddyn dreth a ddaeth i ben ar 5 Ebrill 2023 ydyw, ac mae’n rhaid nodi’r enillion yn Ffurflen Dreth y flwyddyn hon.

Os yw’r dystysgrif yn dangos dau ddyddiad sy’n ymwneud â’r digwyddiad, dylech ond nodi’r enillion ar Ffurflen Dreth y flwyddyn hon os yw’r diweddaraf o’r dyddiadau hyn yn y flwyddyn dreth a ddaeth i ben ar 5 Ebrill 2023. Gall hyn ddigwydd, er enghraifft, yn dilyn ildiad rhannol o’r polisi yswiriant bywyd. Caiff pob ildiad rhannol yn ystod yr un flwyddyn yswiriant eu trin fel pe baent yn codi ar ddiwedd y flwyddyn yswiriant honno. Fel arfer, blwyddyn yswiriant (y gellir hefyd gyfeirio ati fel ‘blwyddyn bolisi’) yw’r cyfnod 12 mis sy’n dechrau ar ben-blwydd y dyddiad y gwnaethoch drefnu’r polisi.

Enghraifft

Trefnwyd polisi ar 1 Gorffennaf 1997. Felly, byddai’r flwyddyn yswiriant yn gorffen ar bob 30 Mehefin dilynol tan i’r polisi ddod i ben. Os, felly, digwyddodd ildiad rhannol ar 31 Ionawr 2022, byddai enillion dilynol yn codi ar ddiwedd y flwyddyn yswiriant lle digwyddodd yr ildiad rhannol. Yn yr enghraifft hon, byddai’r enillion yn codi ar 30 Mehefin 2022. 

Mae 30 Mehefin 2022 yn syrthio i mewn i’r flwyddyn dreth 2022 i 2023, felly byddai’r enillion yn cael ei ddychwelyd ar gyfer y flwyddyn honno er bod yr ildiad rhannol wedi digwydd yn ystod blwyddyn dreth wahanol.

Mewn rhai achosion, gall yr yswiriwr fod wedi anfon mwy nag un dystysgrif yn ymwneud ag enillion penodol atoch, gyda’r dystysgrif ddiweddarach yn dangos ffigur diwygiedig o fuddiannau a dalwyd neu swm yr enillion trethadwy. Yn yr achos hwn, dylech nodi’r manylion a ddangosir ar y dystysgrif ddiweddaraf hynny.

Diwedd polisi

Os yw’r digwyddiad yn farwolaeth neu’n achos o bolisi cyfan yn aeddfedu, yn cael ei werthu neu’n cael ei ildio, mae’r enillion yn cael eu trin fel incwm o’r flwyddyn dreth lle y digwyddodd y farwolaeth, yr aeddfedrwydd, y gwerthiant neu’r ildiad.

Enillion ar ddigwyddiad trethadwy — pryd i leihau’r enillion y rhoddwyd gwybod amdano gan eich yswiriwr

Polisïau Cymhwysol Rhyddhad Cyfyngedig (RRQP)

Bydd eich polisi fel arfer yn RRQP os cafodd ei gyhoeddi cyn 21 Mawrth 2012 a’i amrywio ar ôl y dyddiad hwnnw er mwyn cynyddu’r premiymau sy’n daladwy, ac rydych wedi torri’r terfyn premiwm blynyddol o £3,600. Gall polisi cymhwysol ddod yn RRQP o dan amgylchiadau eraill, er enghraifft, yn dilyn aseiniadau penodol ac rydych wedi torri’r terfyn. Darllenwch adran IPTM2076 o’r Llawlyfr Trethiant Deiliaid Polisïau Yswiriant (yn agor tudalen Saesneg) i gael rhagor o arweiniad ar RRQPau.

Os yw’ch polisi yn RRQP, yna nid swm yr enillion a ddangosir ar y dystysgrif yw swm yr enillion y mae angen ei gynnwys ar eich Ffurflen Dreth. Mae’r polisi yn denu rhyddhad llawn ar gyfer premiymau a delir yn ystod y cyfnod hyd at y dyddiad y daw’n Bolisi Cymhwyso Rhyddhad Cyfyngedig, neu, os yw’n hwyrach, 5 Ebrill 2013. O’r dyddiad hwnnw, caiff rhyddhad ei gyfyngu i falans y terfyn premiwm blynyddol nad yw’n cael ei ddefnyddio gan eich polisïau cymhwyso eraill sy’n agored i’r terfyn premiwm blynyddol. Caiff eich enillion eu gostwng gan y fformiwla ganlynol:

Enillion × (Cyfanswm y premiymau caniataol sy’n daladwy) ÷ (Cyfanswm y premiymau sy’n daladwy)

Darllenwch adran IPTM2077 o’r Llawlyfr Trethiant Deiliaid Polisïau Yswiriant (yn agor tudalen Saesneg) i gael rhagor o gyfrifiad enghreifftiol.

Gostyngiadau ar sail dosraniad amser

Os ydych wedi treulio amser y tu allan i’r DU yn ystod y cyfnod yr oeddech yn berchennog llesiannol y polisi, ac nad oeddech yn breswyl yn y DU at ddibenion treth yn ystod yr amser hwn, mae’n bosibl y bydd gennych hawl i ostyngiad ar sail dosraniad amser am yr amser nad oeddech yn breswyl yn y DU. Ni ddangosir hyn ar eich tystysgrif, ac felly bydd angen cyfrifo unrhyw ostyngiad a’i ddidynnu o’r enillion a ddangosir ar eich tystysgrif.

Efallai y bydd gostyngiad ar sail dosraniad amser yn gostwng enillion a wnaed ar eich polisi os cafodd ei gyhoeddi gan yswiriwr yn y DU ar neu ar ôl 6 Ebrill 2013, neu os cafodd eich polisi ei gyhoeddi cyn y dyddiad hwn a’i fod wedi’i amrywio neu ei neilltuo ar neu ar ôl y dyddiad hwn. Caiff gostyngiad ar sail dosraniad amser ei gymhwyso at eich enillion am gyfnodau pan nad oeddech yn preswylio yn y DU gan ddefnyddio’r fformiwla A ÷ B.

Mae A yn hafal i nifer y diwrnodau sy’n ddiwrnodau tramor yn ystod cyfnod y buddiant perthnasol. Mae’r cyfnod buddiant perthnasol yn rhan o’r cyfnod polisi lle rydych yn bodloni un o’r amodau canlynol:

• rydych yn berchen yn llesiannol ar yr hawliau o dan y polisi neu’r contract
• delir yr hawliadau
  • ar ymddiriedolaethau nad ydynt yn elusennol a grëwyd gennych
  • fel gwarant ar gyfer eich dyled

Diwrnodau tramor yw’r holl ddiwrnodau yn ystod blwyddyn dreth nad ydych yn preswylio yn y DU ac unrhyw ddiwrnodau yn ystod blwyddyn ranedig lle rydych yn cael eich trethu fel pe na baech yn preswylio yn y DU (y rhan dramor). 

Mae B yn hafal i nifer y diwrnodau yn y cyfnod buddiant perthnasol.

Darllenwch adrannau IPTM3730 o’r Llawlyfr Trethiant Deiliaid Polisïau Yswiriant (yn agor tudalen Saesneg) i gael rhagor o wybodaeth am ostyngiadau ar sail dosraniad amser.

Digwyddiadau trethadwy — rhyddhad treth

Rhyddhad Haenen Uchaf

Dylech anwybyddu’r adran hon os ydych yn ymddiriedolwr neu’n gynrychiolydd personol ar ran person ymadawedig sy’n drethadwy ar enillion. Mae hyn oherwydd nad oes gennych hawl i Ryddhad Haenen Uchaf o dan yr amgylchiadau hyn.

Mae Rhyddhad Haenen Uchaf ar gael pan fyddwch yn talu’r canlynol:

• treth ar y gyfradd sylfaenol ar eich incwm arall, ac eithrio’r enillion, ond pan ychwanegir yr enillion at eich incwm arall, mae’n rhaid i chi dalu treth ar y gyfradd uwch neu dreth ar y gyfradd ychwanegol
• talu treth ar y gyfradd uwch ar eich incwm arall, ac eithrio’r enillion, ond pan ychwanegir yr enillion at eich incwm arall, mae’n rhaid i chi dalu treth ar y gyfradd uwch

Er mwyn cyfrifo swm y rhyddhad, bydd angen i chi wybod nifer y blynyddoedd cyflawn. Dylai hyn fod wedi’i nodi’n glir ar y dystysgrif digwyddiad trethadwy y mae’n rhaid i’ch yswiriwr ei hanfon atoch.

Rhoddir Rhyddhad Haenen Uchaf ar ffurf treth yn hytrach na gostyngiad mewn enillion ar ddigwyddiad trethadwy. Yn wahanol i RRQP a gostyngiadau ar sail dosraniad amser, dylai swm llawn yr enillion gael ei nodi ar y Ffurflen Dreth.

Gall cyfrifo’r Rhyddhad Haenen Uchaf fod yn gymhleth ac nid yw’n bosibl rhoi manylion llawn yn y daflen gymorth hon.

Darllenwch adran IPTM3820 o’r Llawlyfr Trethiant Deiliaid Polisïau Yswiriant (yn agor tudalen Saesneg) i gael gwybodaeth fanwl am gyfrifo’r Rhyddhad Haenen Uchaf.

Pan allwch hawlio cymorth Rhyddhad Haenen Uchaf ac mae gostyngiad yn eich enillion ar gael oherwydd bod eich polisi yswiriant bywyd yn RRQP neu gallwch hawlio gostyngiad ar sail dosraniad amser, yna gwneir y cyfrifiad yn y drefn ganlynol:

1. RRQP.
2. Gostyngiad ar sail dosraniad amser.
3. Rhyddhad Haenen Uchaf.

Colled, neu ddim enillion, ar y polisi

Efallai na fydd canlyniad y cyfrifiad yn swm positif pan fydd digwyddiad trethadwy yn codi. Os felly, nid ydych wedi gwneud enillion ac felly ni ddylech wneud unrhyw gofnodion ar eich Ffurflen Dreth.

Os yw canlyniad cyfrifiad ar sail ildiad llawn, marwolaeth neu aeddfedrwydd yn negyddol, ac nid ydych wedi gwneud unrhyw enillion ar y polisi mewn blynyddoedd cynharach, rydych wedi gwneud colled ar y polisi. Nid oes unrhyw ryddhad ar gyfer y golled honno, ac ni ddylech wneud unrhyw gofnodion ar eich Ffurflen Dreth. Ni ellir gosod colled ar un polisi yn erbyn enillion ar bolisi arall.

Os yw canlyniad cyfrifiad ar sail ildiad llawn, marwolaeth neu aeddfedrwydd yn negyddol, ond rydych wedi gwneud enillion ar y polisi mewn blynyddoedd cynharach, efallai y byddwch yn gallu hawlio rhyddhad am ddiffyg.

Rhyddhad am Ddiffyg

Gellir hawlio rhyddhad am ddiffyg os yw’r canlynol yn gymhwysol:

• mae’r digwyddiad trethadwy yn un sy’n dod â’r polisi i ben drwy ildio pob hawl, cyfranogiad terfynol mewn elw, marwolaeth, aeddfedrwydd, neu drwy gymryd swm cyfalaf fel dewis arall yn lle blwydd-daliadau
• mae’r cyfrifiad yn cynnwys didyniad ar gyfer enillion cynharach, ar wahân i enillion BPP, a ffurfiodd ran o incwm deiliad y polisi
• mae gan ddeiliad y polisi incwm sy’n drethadwy ar y gyfradd uwch neu ar gyfradd uchaf y difidend ar gyfer y flwyddyn dreth y mae’r diffyg yn codi ynddi

Mae rhyddhad am ddiffyg yn gostwng swm yr incwm arall yn ystod y flwyddyn dreth lle mae’r diffyg sy’n agored i’r gyfradd uwch neu gyfradd uchaf y difidend, ac mae ar gael i unigolion yn unig. Nid yw’n gostwng swm y dreth sy’n ddyledus ar y gyfradd ychwanegol. Nid yw ymddiriedolwyr na chynrychiolwyr personol yn gallu hawlio. Os oes gennych hawl i’r rhyddhad, yr isaf o’r enillion blaenorol a’r swm negyddol a roddwyd gan y cyfrifiad ydyw. Mae enillion blaenorol fel arfer yn codi o ildiadau rhannol neu aseiniadau rhannol. Darllenwch adran IPTM3860 o’r Llawlyfr Trethiant Deiliaid Polisïau Yswiriant (yn agor tudalen Saesneg) ymlaen i gael manylion am sut i gyfrifo’r rhyddhad.

Rhan 4 — Sut i gyfrifo enillion

Mae rheolau gwahanol ar gyfer cyfrifo enillion ar y canlynol:

• aeddfedrwydd neu ildiad llawn
• marwolaeth
• gwerthiant neu aseiniad
• ildiad rhannol yn arwain at wneud y naill neu’r llall o’r canlynol:
  • tynnu buddiannau yn ôl yn rhannol
  • taliad o fonws arian parod
  • yswiriwr yn gwneud benthyciad
  • gwerthu rhan o bolisi
• aseiniad rhannol, heblaw drwy rodd

Dylai’ch copi o’r dystysgrif digwyddiad trethadwy nodi’r enillion neu gynnwys yr holl wybodaeth, o bosibl ar wahân i’r pris gwerthu, sydd ei hangen arnoch er mwyn cyfrifo’r enillion.

Ar aeddfedrwydd neu ildiad llawn

Dylai enillion ar aeddfedrwydd neu ildiad llawn gael eu dangos ar y dystysgrif a ddarparwyd gan eich yswiriwr, ynghyd â swm y Dreth Incwm sydd wedi ei thrin fel pe bai wedi ei thalu. Os nad ydyw, fe’i cyfrfir fel

TB minws (TD plws PG).

Yn gyffredinol, TB yw gwerth yr hyn yr ydych yn ei gael ar aeddfedrwydd neu ildiad llawn plws gwerth yr hyn sydd wedi dod i law ar unrhyw adeg flaenorol o dan y polisi, ac eithrio buddiannau anabledd neu salwch difrifol cynharach. 

Yn gyffredinol, TD yw’r holl symiau a delir fel premiymau o dan y polisi. 

PG yw’r holl enillion a oedd yn incwm rhywun at ddibenion treth, mewn blwyddyn dreth cyn y flwyddyn yr aeddfedodd eich polisi neu y cafodd eu hildio’n llawn.

Dylai’r holl symiau uchod fod ar gael gan eich yswiriwr os ydych am wirio’r cyfrifiad. Os na allwch gyfrifo symiau’r enillion blaenorol, efallai y bydd eich yswiriwr eto yn gallu eich helpu.

Gall y cyfrifiad fod yn fwy cymhleth os oes gennych bolisi cysylltiedig. Mae polisïau cysylltiedig fel arfer yn deillio o opsiwn aeddfedrwydd lle y mae un polisi yn aeddfedu ac mae’r enillion yn cael eu cymhwyso fel premiwm ar gyfer polisi newydd. Dylai’ch yswiriwr allu roi gwybod i chi a oedd unrhyw bolisïau yn ‘gysylltiedig’ â’r polisi yn arwain at yr enillion. Darllen adran IPTM7535 o’r Llawlyfr Trethiant Deiliaid Polisïau Yswiriant (yn agor tudalen Saesneg) i gael rhagor o wybodaeth.

Ar farwolaeth

Cyfrifwch yr enillion ar farwolaeth gan ddefnyddio’r un fformiwla TB minws (TD plws PG) ond yn yr achos hwn y swm TB yw gwerth ildio’r polisi yn union cyn marwolaeth yn hytrach na’r swm i’w cael o ganlyniad i farwolaeth. Gofynnwch i’ch yswiriwr roi gwybod i chi beth yw’r gwerth os nad yw eisoes wedi gwneud hynny.

Ar werthiant

Rydych hefyd yn cyfrifo enillion ar werthiant polisi cyfan gan ddefnyddio’r un fformiwla ag ar gyfer aeddfedrwydd neu ildiad llawn ond, yn yr achos hwn, y swm TB yw pris gwerthu’r polisi fel arfer, neu werth unrhyw ystyriaeth arall os na chaiff y polisi ei drosglwyddo ar gyfer arian parod. Os yw’r gwerthiant rhwng pobl gysylltiedig, er enghraifft, brawd a chwaer, TB yw gwerth marchnad y polisi. Ond nid yw trosglwyddo perchenogaeth polisi rhwng parau priod neu bartneriaid sifil sy’n byw gyda’i gilydd yn arwain at enillion.

Ar ildiadau rhannol neu aseiniadau rhannol (gwerthiannau)

Cyfrifir enillion o ildiadau rhannol ac aseiniadau rhannol o bolisïau yswiriant bywyd yn flynyddol ac maent yn codi ar ddiwedd pob blwyddyn yswiriant. Cyfrifir yr enillion am flwyddyn yswiriant pan fu un neu fwy o ildiadau rhannol fel a ganlyn.

Gwerth yr holl rannau wedi’u hildio llai un ugeinfed heb ei ddefnyddio o’r premiymau a dalwyd yn y flwyddyn a phob blwyddyn flaenorol. 

Mae hyn yn destun uchafswm o 100% o’r premiymau a dalwyd (a gyrhaeddir os cymerir 5% o’r premiymau am 20 mlynedd yn olynol). 

Ar gyfer aseiniadau rhannol, mae’r cyfrifiad yr un peth heblaw am y gwerth a ddefnyddir ar gyfer TB sef gwerth y rhan a werthwyd yn hytrach na’r rhan a ildiwyd.

Os yw’r bobl sy’n agored i dreth ar yr enillion, yn dilyn ildiad rhannol neu aseiniad rhannol o bolisi, yn ystyried bod yr enillion sy’n codi yn hollol anghymesur, gallant wneud cais i CThEF i ail-gyfrifo’r enillion ar sail deg a rhesymol.

Mae enillion hollol anghymesur yn tueddu i godi’n gynnar yn ystod oes polisi, yn aml oherwydd bod deiliaid y polisi wedi cymryd arian parod o’u polisi sydd lawer yn uwch na’u lwfans gohirio treth o 5%.

Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth ar bwy all wneud cais a’r proses o wneud cais yn adran IPTM3596 o’r Llawlyfr Trethiant Deiliaid Polisïau Yswiriant (yn agor tudalen Saesneg).

Rhan 5 — Enghreifftiau o gyfrifiadau

Enghreifftiau o’r cyfrifiad o’r enillion ar aeddfedrwydd neu ildiad llawn gan ddefnyddio’r fformiwla

TB llai (TD plws PG).

Enghraifft 1

Ar aeddfedrwydd, mae polisi yn talu £10,000 (TB). 
Cyfanswm y premiymau a delir yw £4,000 (TD). 
Yn yr enghraifft hon, nid oes enillion cynharach 
Yr enillion yw (£10,000 – £4,000) = £6,000.

Enghraifft 2

O ganlyniad i farwolaeth y person y mae’r ffurflen dreth yn berthnasol iddo, mae taliad o £10,000 yn codi. 
Y gwerth ildio yn union cyn marwolaeth yw £8,000 (TB). Cyfanswm y premiymau a delir yw £4,000 (TD). 
Yn yr enghraifft hon, nid oes enillion cynharach. 
Yr enillion yw (£8,000 − £4,000) = £4,000, a chaiff yr enillion ei drin fel incwm yr ymadawedig ar gyfer blwyddyn y farwolaeth.

Enghraifft 3

Gwerthir y polisi am £10,000 (TB). 
Cyfanswm y premiymau a delir yw £5,000 (TD). 
Yr enillion yw £10,000 (TB) − £5,000 (TD) = £5,000.

Enghreifftiau o’r cyfrifiad o enillion ar ildiad rhannol

Enghraifft 4

Gwneir ildiadau rhannol yn ystod y flwyddyn hyd at 24 Mai 2022 o £250 a £3,450. 
Trefnwyd y polisi yswiriant bywyd ar 25 Mai 2015 ac roedd y premiwm cychwynnol, a’r unig bremiwm, yn £10,000. 
Ar gyfer y flwyddyn hyd at 24 Mai 2022, gwerth y rhannau a ildiwyd oedd £3,700. 
Un ugeinfed o’r premiymau ar gyfer y flwyddyn hyd at 24 Mai 2022 yw £500. Un ugeinfed o’r premiymau ar gyfer pob blwyddyn a gwblhawyd yn flaenorol yw £500 × 5. Cyfanswm y taliad a ganiateir, felly, yw £3,000. 
Y cyfrifiad yw £3,700 − £3,000 = £700. 
Mae enillion o £700 yn codi ar 24 Mai 2022 (i’w asesu yn 2022 i 2023).

Enghraifft 5

Gwneir ildiadau rhannol yn ystod y flwyddyn hyd at 31 Hydref 2022 o £1,500. 
Ym mhob blwyddyn flaenorol, cymerwyd ildiadau rhannol o £400 bob blwyddyn. 
Cafodd y polisi yswiriant bywyd ei drefnu ar 1 Tachwedd 2016 gyda phremiwm sengl o £10,000. 
Ar gyfer y flwyddyn hyd at 31 Hydref 2022, gwerth y rhannau a ildiwyd oedd £1,500. Yn ystod y 4 blynedd gynharach, roedd £1,600 wedi cael ei gymryd o’r polisi. Cyfanswm gwerth y rhannau a ildiwyd, felly, yw £3,100. 
Un ugeinfed o’r premiymau ar gyfer y flwyddyn hyd at 31 Hydref 2022 yw £500. Mae’r elfennau a ganiateir ar gyfer cyfanswm y 4 blynedd gynharach (4 × £500) = £2,000. Cyfanswm y taliadau a ganiateir yw £2,500. 
Y cyfrifiad yw gwerth yr hawliau a ildiwyd £3,100 llai’r taliadau a ganiateir £2,500 sy’n achosi enillion o £600. 
Mae’r enillion o £600 yn codi ar 31 Hydref 2022 ac yn agored i Dreth Incwm yn ystod y flwyddyn dreth 2022 i 2023.

Rhagor o wybodaeth

I gael rhagor o wybodaeth am ffurflenni ar-lein, rhifau ffôn a chyfeiriadau, cysylltwch â Hunanasesiad: ymholiadau cyffredinol.