Chung sức phòng chống buôn bán trái phép động thực vật hoang dã
Chính phủ Anh đã chính thức tuyên bố Anh Quốc sẽ chủ trì hội nghị cấp cao về phòng chống buôn bán trái phép động thực vật hoang dã tiếp theo vào ngày 10 và 11 tháng 10 năm 2018. Với tư cách là nước chủ nhà của hội nghị sắp tới và hội nghị vừa qua, cả Anh Quốc và Việt Nam đều mong muốn hợp tác để thúc đẩy tiến độ tổ chức Hội nghị tiếp theo.
Một trong những điểm nhấn trong nhiệm kỳ của tôi với tư cách là Đại sứ Anh tại Việt Nam là Hội nghị cấp cao về phòng chống buôn bán trái phép động thực vật hoang dã tại Hà Nội tháng 11 năm ngoái với sự tham gia của Hoàng tử William và Bộ Trưởng Bộ Môi trường Anh cùng đại diện của 42 quốc gia và 11 tổ chức quốc tế. Trong tuần này, Chính phủ Anh đã chính thức tuyên bố Anh Quốc sẽ chủ trì hội nghị cấp cao về phòng chống buôn bán trái phép động thực vật hoang dã tiếp theo vào ngày 10 và 11 tháng 10 năm 2018 tức là đúng một năm nữa kể từ thời điểm hiện nay.
Với tư cách là nước chủ nhà của hội nghị sắp tới và hội nghị vừa qua, cả Anh Quốc và Việt Nam đều mong muốn hợp tác để thúc đẩy tiến độ tổ chức Hội nghị tiếp theo. Một dấu mốc quan trọng hướng tới hội nghị sắp tới tại London là báo cáo tiến độ mà Việt Nam sẽ công bố trong tháng tới. Báo cáo này sẽ tổng kết những công việc mà các quốc gia và các tổ chức đã làm trong năm qua để thực hiện những cam kết đã ký tại Hà Nội. Vì vậy, lúc này là thời điểm thích hợp để chúng ta cùng nhìn lại những gì chúng ta đã làm được trong cuộc chiến phòng chống buôn bán trái phép các loài động thực vật có nguy cơ tuyệt chủng và các sản phẩm làm từ động thực vật hoang dã.
Ở một góc độ nhất định, Hội nghị Hà Nội là thời khắc của sự lạc quan khi Việt Nam thay mặt các nước trong khu vực châu Á đứng lên chủ trì hội thảo và cũng đã thu hút được sự tham gia của các nước thành viên mới trong khu vực như Mông Cổ và Myanmar. Và tôi thực sự cảm nhận được sự lạc quan này khi tôi tham gia sự kiện lần đầu tiên Việt Nam tiêu hủy một phần số lượng ngà voi và sừng tê giác bị thu giữ cũng như khi các tổ chức phi chính phủ quốc tế và Việt Nam cùng hợp sức lên tiếng bảo vệ động thực vật hoang dã.
Vương Quốc Anh là một trong những quốc gia đã ký cam kết hành động tại Hà Nội trong đó có cả Việt Nam, Indonesia và Malawi. Nhưng kể từ ngày đó, chúng tôi đã quyết định tiến xa hơn nữa, với tuyên bố mới nhất của chính phủ Anh về kế hoạch cấm hoàn toàn việc buôn bán ngà voi ở trong nước, hoàn chỉnh những thiếu sót trong quy định hiện hành. Đây là tín hiệu quan trọng thể hiện quyết tâm của Anh Quốc tiếp tục đi đầu trong vấn đề này.
Nhưng lý do tại sao chúng tôi cần phải có những biện pháp như vậy và tại sao hội nghị tại London trong năm tới lại cần thiết đó là bởi vì cuộc chiến phòng chống buôn bán trái phép động thực vật hoang dã trên toàn cầu vẫn chưa phân thắng bại. Số lượng động vật hoang dã như voi, tê giác và những loài động vật quý hiếm khác vẫn đang bị săn bắt trái phép với mức độ không thể kiểm soát được và càng trở nên trầm trọng phần lớn là do nhu cầu tiêu thụ từ các nước châu Á. Đó không chỉ là vấn đề đối với nhiều loài động thực vật quý hiếm. Sự đa dạng sinh học của châu Á và Việt Nam cũng đang bị đe dọa. Những chú cu-li chậm chạp cũng đang bị đe dọa bởi việc buôn bán động vật nuôi, nạn buôn bán các sản phẩm từ hổ cũng vẫn tiếp diễn và áp lực môi trường sống cũng làm cho loài voọc, một loài động vật chỉ có tại Việt Nam đã bị đưa vào danh sách các loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng. Những nguy cơ này đã được các nhà khoa học đề cập đến như là cuộc đại tuyệt chủng lớn thứ 6.
Vậy chúng ta có thể làm được gì? Chính phủ các nước cần nhận thức rõ rằng những nhóm người tham gia buôn bán trái phép sản phẩm từ động thực vật hoang dã đang có nguy cơ trở thành tội phạm có tổ chức quốc tế chứ không chỉ là mối đe dọa đối với động thực vật hoang dã và từ đó phải có hành động đối phó tương ứng. Điều này đồng nghĩa với việc nâng cao năng lực quốc gia và quyết tâm thực thi pháp luật của mỗi quốc gia chống lại buôn bán trái phép động thực vật hoang dã – và đây là những vấn đề mà các nước như Anh Quốc có thể hỗ trợ. Ví dụ cụ thể là hội thảo song phương giữa lực lượng hải quan, công an và chuyên gia vận tải của Anh Quốc và Việt Nam được tổ chức hồi tháng 9 vừa qua. Mặc dù hành động ở cấp quốc gia có vai trò quan trọng, chỉ thông qua hoạt động phối hợp ở cấp quốc tế thì chúng ta mới có thể đánh bại những kẻ cầm đầu hoạt động buôn bán trái phép. Vì vậy, hỗ trợ hợp tác xuyên quốc gia nhằm chấm dứt hoạt động buôn bán trái phép động vật hoang dã sẽ là ưu tiên trong năm nay nhằm hướng tới Hội nghị ở London. Một lần nữa, Việt Nam đã nêu tấm gương điển hình với việc ký Biên bản ghi nhớ hợp tác với Mozambique về vấn đề này.
Tuy nhiên nỗ lực của chính phủ và các cơ quan thực thi pháp luật là chưa đủ để giải quyết vấn đề này. Hoạt động buôn bán trái phép động thực vật hoang dã sẽ không tồn tại nếu không có nhu cầu tiêu thụ. Các tổ chức dân sự, chuyên gia trong lĩnh vực bảo tồn và y học cổ truyền, và lãnh đạo giới doanh nghiệp và nghành giải trí có vai trò quan trọng trong việc kêu gọi và hình thành một nét văn hóa trong đó việc trưng bày và tiêu thụ các sản phẩm bất hợp pháp không được coi là mốt thời thượng và không được chấp nhận. Tôi rất vinh dự được tham gia các sự kiện của các tổ chức phi chính phủ của Việt nam như Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (Education for Nature Vietnam) và Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn Động vật hoang dã (Save Vietnam’s Wildlife) và chứng kiến những hoạt động giáo dục và truyền thông cho cộng đồng của họ. Tương tự như vậy, việc tham gia chương trình Café Sáng trên kênh VTV 3 với Thầy thuốc Nhân dân, bác sĩ Nguyên Xuân Hướng, nguyên Chủ tịch Hội Y học Cổ truyền Việt Nam là một vinh dự đồng thời là cơ hội để tôi học hỏi từ bác sĩ khi nghe ông lý giải vì sao sừng tê giác không hề có tác dụng trong đông y. Nhưng chúng ta cần phải nỗ lực hơn nữa nếu chúng ta muốn giảm cầu tiêu thụ các sản phẩm từ động vật hoang dã.
Chúng ta chưa thể chấm dứt hoàn toàn nạn buôn bán trái phép động thực vật hoang dã trong năm tới, nhưng chừng nào Anh Quốc, Việt Nam và các quốc gia khác tiếp tục khẳng định cam kết và khát vọng thì chừng đó tôi tự tin mà nói rằng cho đến khi hội nghị ở London vào năm 2018, chúng ta có thể đạt được những tiến bộ thực sự ở cấp quốc gia, cấp khu vực và toàn cầu trong nỗ lực bảo tồn đa dạng sinh học của hành tinh chúng ta cho thế hệ con cháu mai sau và chấm dứt hoạt động tội phạm đe dọa đa dạng sinh học của chúng ta.