Gwneud penderfyniadau dros rywun
Sut i wneud penderfyniadau
Fel atwrnai neu ddirprwy rhywun, rhaid i chi:
- roi’r holl gymorth sydd ei angen arnynt i wneud bob penderfyniad cyn penderfynu nad oes ganddynt alluedd meddyliol i wneud y penderfyniad hwnnw drostynt eu hunain
- gwneud penderfyniadau ar sail eu lles gorau bob tro
- gwneud penderfyniadau sy’n cyfyngu cyn lleied â phosib ar eu hawliau dynol a sifil
Helpu rhywun i wneud penderfyniadau
Rhoi’r holl wybodaeth sydd ei angen arnynt i wneud penderfyniad.
Dylech ei gwneud yn hawdd iddynt ddeall a phwyso a mesur y wybodaeth, er enghraifft:
- drwy roi digon o amser iddynt
- drwy ddewis amser sy’n addas iddynt
- drwy siarad yn rhywle cyfarwydd – er enghraifft yn eu cartref
- drwy wneud i ffwrdd ag unrhyw aflonyddwch, fel sŵn cefndir
- drwy egluro pethau mewn ffordd wahanol – drwy luniau neu iaith arwyddion er enghraifft
Dylech awgrymu ffyrdd gwahanol y medrant gyfleu eu penderfyniad i chi os na fedrant ddefnyddio geiriau – er enghraifft, drwy bwyntio, gwasgu eich llaw, blincio neu amneidio’r pen.
Gwneud penderfyniadau ar sail lles gorau rhywun
Rhaid i unrhyw benderfyniad a wnewch dros rywun fod ar sail lles gorau (‘beth fyddai er lles gorau iddynt’). Rhaid ystyried:
- beth y bydden nhw wedi’i benderfynu pe gallent wneud hynny
- eu gwerthoedd a’u dymuniadau blaenorol a phresennol, gan gynnwys barn foesol, wleidyddol a chrefyddol y person
Peidiwch â rhagdybio pethau ar sail eu hoed, rhywedd, cefndir ethnig, rhywioldeb, ymddygiad neu iechyd.
Gall fod o gymorth os byddwch yn:
- nodi ar bapur beth a ddywedodd y person sy’n bwysig iddyn nhw
- edrych ar bethau eraill y gwnaethant ei roi ar bapur neu ei gofnodi (fel cyllideb y cartref neu fideos cartref)
- siarad gyda ffrindiau, teulu neu gydweithwyr sy’n eu hadnabod yn dda
- siarad gydag unrhyw un sy’n rhan o’u gofal, er enghraifft, gofalwyr personol neu staff cartref gofal
- sylwi ar eu hymddygiad ac ymatebion – gall hyn ddweud wrthych beth yw eu dymuniadau neu deimladau os na fedrant fynegi hynny mewn geiriau
Hawliau dynol a sifil
Rhaid i’ch penderfyniadau gyfyngu cyn lleied â phosib ar hawliau dynol a sifil y person. Mae gan Cyngor ar Bopeth gwybodaeth am hawliau dynol a sifil.
Ni allwch byth wneud penderfyniadau dros rywun ynghylch rhai pethau fel:
- pleidleisio
- perthnasoedd – er enghraifft cydsynio i gael rhyw, i briodi neu cael ysgariad
Dylid dilyn cod ymarfer y Ddeddf Galluedd Meddyliol wrth wneud penderfyniadau.
Penderfyniadau anodd ac anghytuno
Dylid trafod gyda’r person a hefyd gyda’u teulu, ffrindiau a gofalwyr. Bydd cynnwys pawb mewn cyfarfod ‘lles gorau’ yn eich helpu i ddod i gytundeb.
Os na allwch ddod i gytundeb, gallwch:
- gofyn am gyngor ar sut i ddod i gytundeb gan Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus
- gofyn am gymorth gan eiriolwr a allai gynrychioli lles gorau’r person
- dod o hyd i wasanaeth cyfryngu
- gofyn am gymorth gan y tîm gwasanaethau cymdeithasol yn eich cyngor lleol os yw’r anghytundeb yn ymwneud â gofal y person
- gofyn i’r Llys Gwarchod benderfynu os yw’n anghytundeb sylweddol am fater difrifol