Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (ESA)
Beth fyddwch yn ei gael
Bydd faint a gewch yn dibynnu ar ba gam y bydd eich cais, yn ogystal â phethau fel eich oedran ac a ydych yn gallu dychwelyd i’r gwaith.
Os byddwch yn cael ESA Dull Newydd byddwch yn cael Credydau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1, a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a rhai budd-daliadau yn y dyfodol.
Beth allai effeithio ar faint fyddwch yn cael eich talu
Os ydych yn cael ESA Dull Newydd
Bydd eich taliadau’n cael eu heffeithio os byddwch yn cael mwy na £85 yr wythnos o bensiwn preifat. Os ydych, bydd hanner eich incwm pensiwn preifat dros £85 yn cael ei dynnu o’ch taliadau ESA bob wythnos.
Er enghraifft, os ydych yn cael £100 yr wythnos o bensiwn preifat, yna bydd £7.50 yn cael ei dynnu o’ch taliad ESA bob wythnos.
Os yw eich incwm pensiwn preifat yn ddigon uchel, ni allech gael unrhyw daliadau ESA. Byddech yn dal i gael credydau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1.
Os ydych yn cael ESA yn seiliedig ar incwm
Ni allwch wneud cais newydd am ESA yn seiliedig ar incwm. Byddwch yn parhau i gael taliadau tra byddwch yn gymwys nes bydd eich cais yn dod i ben.
Gall incwm a chynilion eich cartref sy’n werth £6,000 neu fwy effeithio ar faint y gallwch ei gael.
Tra bod eich cais yn cael ei asesu
Fel rheol, byddwch yn cael y ‘gyfradd asesu’ am 13 wythnos tra bo eich cais yn cael ei asesu.
Bydd hyn:
- hyd at £71.70 yr wythnos os ydych chi o dan 25 oed
- hyd at £90.50 yr wythnos os ydych 25 oed neu’n hŷn
Os bydd yn cymryd mwy na 13 wythnos i asesu eich cais, byddwch yn parhau i gael y ‘gyfradd asesu’ nes i chi gael penderfyniad.
Bydd eich ESA yn cael ei ôl-ddyddio os oes unrhyw arian yn ddyledus i chi ar ôl 13 wythnos.
Ar ôl i chi gael eich asesu
Fe’ch rhoddir yn un o 2 grŵp os oes gennych hawl i ESA. Os ydych yn gallu dychwelyd i’r gwaith, cewch eich rhoi yn y grŵp gweithgaredd sy’n gysylltiedig â gwaith. Fel arall, cewch eich rhoi yn y grŵp cymorth.
Byddwch yn cael:
- hyd at £90.50 yr wythnos os ydych yn y grŵp gweithgaredd sy’n gysylltiedig â gwaith
- hyd at £138.20 yr wythnos os ydych yn y grŵp cymorth
Os ydych yn y grŵp cymorth
Os ydych yn y grŵp cymorth ac ar ESA yn seiliedig ar incwm, mae gennych hawl hefyd i’r premiwm anabledd uwch.
Efallai y byddwch hefyd yn gymwys ar gyfer y premiwn anabledd difrifol.
Darganfyddwch sut i wneud cais am bremiwm anabledd.
Sut a phryd cewch eich talu
Byddwch chi’n cael eich talu ESA bob pythefnos.
Darganfyddwch sut a phryd y telir eich budd-daliadau.
Budd-daliadau eraill y gallwch wneud cais amdanynt
Gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn lle ESA Dull Newydd. Gwiriwch a ydych yn gymwys i gael Credyd Cynhwysol
Defnyddiwch gyfrifiannell budd-daliadau i ddarganfod pa fudd-daliadau eraill y gallech eu cael, er enghraifft Taliad Annibyniaeth Personol (PIP) os ydych â cyflwr iechyd hir dymor neu anabledd.
Gall y cap ar fudd-daliadau effeithio ar gyfanswm y budd-dal y gallwch ei gael. Ni fydd y cap yn effeithio arnoch os ydych yn y grŵp cymorth.
Os ydych yn symud i Gredyd Cynhwysol o ESA yn seiliedig ar incwm
Os yw’ch cais ESA yn seiliedig ar incwm yn dod i ben oherwydd eich bod yn gwneud cais newydd am Gredyd Cynhwysol, byddwch yn parhau i gael y swm o ESA rydych yn ei gael ar hyn o bryd yn awtomatig, cyn belled â’ch bod yn parhau i fod yn gymwys. Fel arfer fe gewch hyn am 2 wythnos, gan ddechrau o ddyddiad eich cais newydd.
Bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau (DWP) yn ysgrifennu atoch yn dweud wrthych sut mae hyn yn gweithio.
Nid oes angen i chi dalu’r arian hwn yn ôl, ac ni fydd yn effeithio ar faint o Gredyd Cynhwysol a gewch.
Benthyciadau Trefnu
Gallwch wneud cais am Fenthyciadau Trefnu os ydych wedi bod ar ESA yn seiliedig ar incwm am o leiaf 6 mis.
Cyngor ar arian a dyled
Gallwch gael help a chyngor gan eich anogwr gwaith yn y Ganolfan Byd Gwaith neu: